ENGELLİ ÇALIŞANLARA AİT ATAMA, YER DEĞİŞİKLİĞİ VE KURUM DEĞİŞİKLİĞİNE YÖNELİK DÜZENLEMELER
Bu yazıda yer alan başlıklar şunlardır:
1. Atama ve yer değişikliği bakımından “bir defaya mahsus’’ ifadesi
2. Memurlar için kurumlar arası geçiş
3. Devlet Memurları Kanununda engellilik ile ilgili atama hükümleri
4. Devlet Memurlarının Yer Değiştirmesi Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik Değişikliği
5. Genel açıklama
1. Atama ve yer değişikliği bakımından “bir defaya mahsus’’ ifadesi
Devlet Memurlarının engelliliğe bağlı ''bir kereye mahsus atama isteme hakkı'' ifadesinin Danıştay tarafından yürütmesi durdurulduğundan, engelliliğe bağlı birden fazla atama talebinde bulunmak mümkündür. Yönetmelikte de yer alan ifade şudur: “Danıştay Onaltıncı Dairesinin 2/7/2015 tarihli ve Esas No: 2015/10808 sayılı Kararı ile, bu maddede yer alan “bir defadan fazla” ibaresinin yürürlüğü durdurulmuştur’’.
Bilindiği üzere Devlet Memurlarının Yer Değiştirmesi Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmeliğin ilgili hükümlerine dayanılarak kurumlar kendi atama ve yer değişikliği yönetmeliklerinde gerekli düzenlemeleri yapmıştır. Yönetmeliğin Geçici Madde 5 - (Ek: 30/6/2014-2014/6578 K.) Kamu kurum ve kuruluşları bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde yönetmeliklerini bu Yönetmeliğe uygun hale getirirler. Bu süre içerisinde kamu kurum ve kuruluşlarının yönetmeliklerinin bu Yönetmeliğe aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam edilir’’ hükmüne rağmen halen gerekli düzenlemeleri yapmayan kurumlar da vardır.
Engelli çalışanın çalıştığı kuruma ait atama ve yer değişikliği yönetmeliğini incelemesi ve atama ve yer değişikliği ile ilgili talep dilekçelerinde bu hükümleri yazması gerekmektedir.
Kurumun bir düzenlemesi yok ise Devlet Memurları Atama ve Yer Değişikliği Yönetmeliğindeki hükümler yazılmalıdır.
2. Memurlar için kurumlar arası geçiş
Bir memur çalışmakta olduğu kurumdan başka bir kuruma geçiş yapmak istediğinde uygulanacak mevzuat; atama ve yer değişikliği hükümleri değil, kurumlar arası geçiş hükümleridir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun kurumlar arası geçiş ile ilgili hükmü şudur:
“Memurların bir kurumdan diğerine nakilleri” Başlıklı 74 üncü maddesi; “Memurların bu Kanuna tabi kurumlar arasında, kurumların muvafakati ile kazanılmış hak dereceleri üzerinden veya 68. maddedeki esaslar çerçevesinde derece yükselmesi suretiyle, bulundukları sınıftan veya öğrenim durumları itibariyle girebilecekleri sınıftan, bir kadroya nakilleri mümkündür’’.
Bunun anlamı; memurların adaylıklarının bitmesi şartı ile kurumların muvafakati ile diğer bir kuruma nakilleri mümkün olduğudur.
Not: 657 saylı Kanuna göre adaylık süresi 1 yıldan az, 2 yıldan fazla olamaz. Bu sürelerle ilgili engelliğe özel farklı bir uygulama yoktur.
Kurumlar arası geçiş yapmak isteyen memur öncelikle geçiş yapmak istediği kurumun mevcut geçiş hükümleri varsa bunları bilerek o kuruma gerekli müracaatı yapar. Müracaatında kurumu neden istediğini belirtir (aile birliği mazereti, memurun eğitimini aldığı mesleği yapmak istemesi, KPSS ya da EKPSS sonucu farklı kuruma atanma gibi).
Bu konuda engelliliğe yönelik özel bir hüküm yoktur. Ancak kurumlar arası geçişi istemekteki amacının engelliliğinden doğan sebeplerle olduğu vurgusunu yapabilir. Geçiş yapılması istenen kurumda memurun derece, kademe ve pozisyon olarak bulundukları yerden aşağıda olmaması gerekir. Bu durumda geçiş yapılacak kurumda memurun derece, kademe ve özlük haklarının daha iyi durumda olması gözetilecektir.
Geçiş yapılması istenen kurum, başvuru yapan memuru almak istediğinde memurun kurumuna resmi yazar. Kurumların karşılıklı muvafakati ile işlem başlatılır. Geçiş işlemlerinin süresi konusunda başvuran memurun kurumla iletişimde olması gerekir. Aksi halde işlemler gereğinden fazla uzayabilir.
Kurumların memur için olur vermesi yani muvafakat vermesi her zaman mümkün olmayabilir. Geçiş yapılması istenen kurumun personel ihtiyacının olmaması, kadro ve teşkilat yapısının uygun olmaması gibi nedenler olabileceği gibi, halen çalışılmakta olan kurum personelini vermek istemeyebilir, personel ihtiyacı nedeniyle geçiş isteyen memura muvafakat vermeyebilir. Eğer geçiş yapılmak istenen kurumdan muvafakat alınıp mevcut kurumdan alınamadıysa yapılacak iş hukuki süreç başlatmaktır. Adli sürecin ne şekilde sonuçlanacağı bilinmemekle birlikte çalışanın geçiş yapacağı kurumla ilgili üstün yararının gözetileceği açıktır.
Muvafakat alamadığı için kurumundan istifa etmek isteyenlerin istifanın onaylandığı tarihten itibaren 6 ay süre ile yeniden Devlet Memurluğuna atanamayacaklarını bilmeleri gerekmektedir.
3. Devlet Memurları Kanununda engellilik ile ilgili atama hükümleri
Devlet Memurları Kanunu Ek Madde 39 : ”Devlet memurlarının, hayatını başkasının yardım veya bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede engelli olduğu sağlık kurulu raporu ile tespit edilen eşi, çocukları ile kardeşlerinin, memuriyet mahalli dışında resmî veya özel eğitim ve öğretim kuruluşlarında eğitim ve öğretim yapacaklarının özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından belgelendirilmesi hâlinde, ilgilinin talebi üzerine eğitim ve öğretim kuruluşlarının bulunduğu il veya ilçe sınırları dahilinde kurumunda bulunan durumuna uygun boş bir kadroya ataması yapılır.’’
Devlet Memurları Kanunu 72.Madde: “İlgili mevzuatı uyarınca verilecek rapora göre kendisi, eşi veya birinci derece kan hısımlığı bulunan bakmakla yükümlü olduğu aile fertleri engelli olan memurların engellilik durumundan kaynaklanan yer değiştirme taleplerinin karşılanması için düzenlemeler yapılır.”
4. Devlet Memurlarının Yer Değiştirmesi Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik Değişikliği (16.08.2014 tarihli)
(Sadece sağlık ve engellilik ile ilgili hükümler alıntılanmıştır)
Madde 12- Sağlık, aile birliği ve can güvenliği mazeretlerinin belgelendirilmesi halinde, hizmet bölgelerindeki ve/veya hizmet alanlarındaki zorunlu çalışma süreleri tamamlanmadan memurun isteği üzerine yer değiştirme suretiyle ataması yapılabilir.
Sağlık ve aile birliği mazeretlerine dayalı olarak yer değiştirmeye tabi tutulan memur, mazeretinin devam ettiğini her yıl Ocak ayında alacağı belgeyle belgelendirmek zorundadır.
Zorunlu çalışma süresini sağlık veya aile birliği mazeretine dayalı olarak tamamlamamış olan memur mazeretinin sona ermesi durumunda, zorunlu hizmet süresinin eksik kalan kısmını tamamlamak zorundadır.
Sağlık ve can güvenliği mazeretlerine dayalı olarak yapılacak yer değiştirme suretiyle atamalar, atanma dönemine tabi değildir."
Sağlık Mazeretine Bağlı Yer Değişikliği
Madde 13- Memurun sağlık mazeretine dayanarak yer değiştirme talebinde bulunabilmesi için; kendisi, eşi, annesi, babası, bakmakla yükümlü olduğu çocukları ve yargı kararı ile vasi tayin edildiği kardeşinin hastalığının görev yaptığı yerde tedavisinin mümkün olmadığı veya mevcut görev yerinin söz konusu kişilerin sağlık durumunu tehlikeye düşüreceğini eğitim ve araştırma hastanesi veya üniversite hastanesinden alınacak sağlık kurulu raporu ile belgelendirmesi gerekir.
Sağlık mazeretine dayalı olarak yapılacak yer değişikliğinde memur aynı hizmet bölgesi içinde başka bir hizmet alanına, bu şekilde mazeretin karşılanamaması halinde ise başka bir hizmet bölgesinde kurumca ihtiyaç duyulan ve mazeretinin karşılanabileceği bir hizmet alanına atanabilir."
Engellilik Durumuna Bağlı Yer Değişikliği
Ek Madde 3- İlgili mevzuatına göre alman sağlık kurulu raporunda en az yüzde kırk oranında engelli olduğu belirtilen memurlar ile ağır engelli raporlu eşi veya bakmakla yükümlü olduğu birinci derece kan hısımları bulunan memurlar engellilik durumundan kaynaklanan gerekçelere dayalı olarak yer değiştirme talebinde bulunabilir.
Bu kapsamdaki talepler bu Yönetmelikte yer alan kısıtlayıcı hükümlere tabi olmaksızın kurumların kadro imkanları ve teşkilat yapıları dikkate alınarak karşılanır ve bu haktan bir defadan fazla yararlanılamaz.
(Bir kereye mahsus’’ ifadesinin yürütmesi Danıştay tarafından durdurulmuştur.
Danıştay 16. Dairesi Esas 2015/10808 sayılı karar ile ilgili yönetmelikte yer alan “bir defadan fazla” hükmünün yürütmesini durdurmuş olup, Başbakanlığın yürütmenin durdurulmasına ilişkin olarak Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu yapmış olduğu itiraz 21/01/2016 tarih ve 2015/1435 Esas Nolu kararıyla Red Olunmuştur.)
Memurun kendisinin veya birlikte yaşadığı eşi ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının engellilik durumunun tedavisi sebebiyle yer değişikliğini talep etmesi halinde, yer değiştirme suretiyle atama yapılacak yerin, memurun ve bu fıkra kapsamındaki yakınlarının engellilik durumuna uygun olması esastır.
Engellilik durumu devam ettiği sürece kurumlarca isteği dışında memurun yeri değiştirilmez. Engellilik durumu ortadan kalkan memurlar hakkında bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümler uygulanır."
6. Genel Açıklama: Atama ve Yer Değişikliği Yönetmeliklerinde engellilik açısından sorunlar vardır. Özellikle vurgulanması gereken Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Yönetmeliğindeki “Personelden kendisi veya kanunen bakmakla yükümlü olduğu kimselerden birisine ilgili sağlık kurulu tarafından engelliler için verilen rapora göre; toplam engel oranı %50 ve üzerinde olup aynı zamanda ağır engelli olanlar veya ağır engelli olmamakla birlikte toplam engel oranı %80 ve üzerinde bulunanlar bir defaya mahsus olmak üzere talepte bulunduğu yere atanabilir’’ ifadeler ne yazık ki halen yürürlüktedir. Engelli bireylere yönelik politikalarda doğrudan sorumlu olan Bakanlığın, engelli çalışan için %50 alt sınır belirlemesi, engellilerin işe alımda en az %40 olması gereken hükmü yok saymaktadır. Üstelik çalışan için ağır engellilik şartı da vardır. Bakanlığın ivedilikle, Devlet Memurları Atama ve Yer Değişikliği Yönetmeliğine uygun gerekli düzenlemeleri yaparak tüm kurumlara örnek olmasını bekliyoruz.
Tekerlekli sandalye kullanan ve görme engelli olan (refakatli yaşaması gereken bireyler) aday memurların atama taleplerinin karşılanması ve buna yönelik kararın kurum inisiyatifine bırakılmaması için Yönetmeliğe refakatli bakıma gereksinim duyanlara yönelik düzenleme konulmalıdır. Bu durumda olan aday memurlardan atama ve yer değişikliği taleplerini karşılayan kurumlar da vardır. Çalışanların atama dönemlerine bağlı kalmaksızın dilekçe ile başvurmaları yerinde olacaktır.
Ayşe SARI
Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Engelli Danışma ve Koordinasyon Birim Sorumlusu
SİMESEN Genel Merkez Engellilik Mevzuat Danışmanı
SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı
TEYVAK Yönetim Kurul Üyesi