2018 Engelli Aylığı ve 65 Yaş Yaşlılık Aylığı Alma Koşulları

65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşları ile Engelli ile Muhtaç Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Yönetmelik Hakkında Bilgi

GİRİŞ: Bu Yönetmelik, 25.01.2013 tarihinde 8539 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmş olup, 2014 ve 2018 tarihinde çıkan değişikliklerle birlikte güncel şekilde hazırlanmıştır. Yönetmelik hükümlerinin daha anlaşılır olması için, Yönetmelikte geçen bazı ifadeler açıklanmış ve soru-cevap şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Yönetmelikte geçen ifadelerin açıklamaları:

1. Yönetmelikte geçen Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı ibaresi, bu yazıda “Vakıf” olarak kısaltılmıştır. Muhtaçlık kararının alınması ve aylıkların bağlanmasına ilişkin tüm iş ve işlemler Vakıflar tarafından yerine getirilir.

2. Mütevelli Heyeti; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfının, kişinin muhtaçlık durumuna göre aylık bağlanıp bağlanmayacağına karar veren organıdır. Mütevelli Heyeti kararlarına ilişkin itirazlar ilgili Vakfa yapılır.

4. “Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışanlar” ifadesinden 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4. Maddesine göre sigortalı sayılanlardır. Bu kişiler, kendileri adına prim ödenen/ödeyen kişilerdir.

5. “Nafaka bağlanması mümkün olan” ifadesinden anlaşılması gereken şudur: Kişi nafaka almıyor olsa da; kendisine nafaka ödemesi muhtemel kişiler dikkate alınarak, bu kişiler “nafaka yükümlüsü” olarak adlandırılır. 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun (TMK) 364. maddesinde ifade edilen, kişinin altsoy ve üstsoy akrabaları nafaka yükümlüsüdür. Kardeşlerin refah durumlarına göre nafaka yükümlüsü olup olmadıkları değerlendirilir. Örneğin; bir kimsenin babası, dedesi, büyük dedesi, annesi, oğlunun oğlu veya kızı, eğer evlatlık ilişkisi varsa, evlat edinenle evlatlık arasında nafaka yükümlüğü aranır.

Aylık başvurusunda bulunan kişiye tespit edilen yakınlarından nafaka bağlanmasının mümkün olup olmadığı Mütevelli Heyet tarafından tespit edilir. Nafaka bağlanması mümkün olduğu belirlenenlerin aylık başvurusu reddedilir. Nafaka bağlanması mümkün olmadığı belirlenenler hakkında ise, bu Yönetmeliğin durumlarına uygun hükümleri çerçevesinde işlem yapılır.

TMK 364. madde şu şekildedir: “(Nafaka yükümlüleri)- Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür. Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır. Eş ile ana ve babanın bakım borçlarına ilişkin hükümler saklıdır.”

6. Yönetmelikte geçen “hane” ifadesinden; :şehir dışında öğrenim gören çocuklar dâhil olmak üzere, aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre aynı konut ya da aynı konut bölümüne kaydedilmiş kişi veya kişilerden sosyal inceleme raporu ile birlikte yaşadığı tespit olunanlar anlaşılmalıdır.

7. Kişi başına düşen gelir ifadesinden; yaşlı aylıklarında aynı hanede ikamet edip etmediklerine bakılmaksızın kendisine ve eşine ait her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarını; engelli ve engelli yakını aylıklarında ise hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı anlaşılmalıdır.

8. Sosyal inceleme raporu ifadesinden; aylık için başvuru yapan kişiler hakkında muhtaçlığa yönelik yapılan inceleme sonucu düzenlenen rapor, anlaşılmalıdır. Sosyal İnceleme; Sosyal inceleme, hane ziyareti ve çevre araştırmasından elde edilen bilgilerden oluşur. Vakıf yetkililerince ev ziyaretleri yapılarak, hane içinde kimlerin yaşadığı, kimlerin bir işte çalıştığı, gelir-gider durumları gibi muhtaçlık şartlarının gözlemlendiği, sorgulandığı incelemelerdir. Sosyal inceleme; başvuru formunda beyan edilen bilgiler ile merkezi veri tabanlarından yapılan sorgulamalar doğrultusunda elde edilen bilgilerin doğrulanması ve hanenin genel durumunun mahallinde tespit edilmesi amacıyla, Vakıf personeli tarafından başvuruda bulunanın ikametgâhına ve çevresine gidilmek ve hane ziyaret bilgi formu doldurulmak suretiyle gerçekleştirilir.

Aylık almaya hak kazanan kişilerin sosyal incelemeleri her yıl yenilenir. Her yıl yapılacak olan sosyal inceleme ve merkezi veri tabanlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda durumu değiştiği tespit edilenlerin muhtaçlığı Mütevelli Heyetince tekrar değerlendirilir. Değerlendirme sonucu durumları bu Yönetmelik hükümlerine uygun olmadığı tespit edilenlerin aylıkları kesilir. Bu kararlara itirazlar Vakfa yapılır.

Yönetmeliğe göre periyodik sosyal incelemeler; 2015 yılı öncesi yapılmış sosyal incelemeler dâhil müteakip tüm 01.01.2016 tarihinden sonra başlanmış ve devam etmektedir.

9. “Aynı tutardan fazla gelir sağlaması mümkün olmayanlar” cümlesinden; sosyal inceleme yapan yetkilinin inceleme ve gözlemlerine dayanarak, kişi hakkında örneğin; kişi başına düşen gelir asgari ücretin üçte birinden az olsa da yetkilinin “asgari ücretin üçte birinden fazla gelir sağlaması mümkün” olduğuna dair karar verebilecek olması anlaşılmalıdır.

SORU: Bu Yönetmeliğin amacı nedir?

Bu Yönetmeliğin amacı, 1.7.1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanunda belirtilen aylıklardan yararlanabileceklerin başvuru şekli, hak sahipliğinin tespiti, kontrolü ve aylıkların ödenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektir. Bu Yönetmelik, 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanunun 4 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

SORU: Bu Yönetmelik kapsamında bağlanacak olan engelli ve yaşlılık aylığına kimler hak kazanamaz?

Aylık başvurusunda bulunanlar; Bakanlık tarafından geliştirilen, vatandaşların sosyal yardım için başvurularından hak sahipliğinin belirlenmesi ve ilgili yardım ya da desteğin teslimine kadar bütün süreçlerini içeren, karar destek sistemi niteliğinde çevrimiçi olarak çalışan e-devlet uygulaması olan Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Bilgi Sistemi üzerinden ve sosyal incelemeden elde edilen bilgilere göre değerlendirilir.

Buna göre;

a) Hangi ad altında olursa olsun sosyal güvenlik kurumlarından bir gelir veya aylık hakkından faydalananlar

b) İsteğe bağlı prim ödeyenler dâhil olmak üzere sosyal güvenlik kurumlarına uzun vadeli sigorta kolları kapsamında sigortalı olmayı gerektirecek şekilde bir işte çalışanlar,

c) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılanlar,

d) Nafaka bağlanmış veya bağlanması mümkün olanlar,

e) Herhangi bir şekilde kişi başına düşen gelir tutarı, asgari ücretin aylık net tutarının 1/3'üne eşit veya üzerinde olanlar ile aynı tutara eşit veya üzerinde gelir sağlaması mümkün olanlar,"

f) Kamu veya özel kurum ve kuruluşlarda iaşe ve ibateleri dâhil olmak üzere sürekli bakımı yapılan veya yaptırılanlar (bir bakım evinde sürekli olanlar)

g) Malları ve gelirleri devredilerek bir sözleşmeyle gerçek veya tüzel kişilerce kendilerine bakılanlar,

2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu hükümlerine göre kendilerine harçlık ödenenler veya ödenebilecek olanlar,"

aylığa hak kazanamaz.

SORU: Yaşlılık aylığı nedir, 2018 yılı 2. yarısı için yaşlılık aylığı ne kadardır?

65 yaşını doldurmuş ve bu Yönetmeliğe göre muhtaçlık durumu tespit edilenlere bağlanan aylıktır. 2018 yılı 2. yarısı için aylık ödenen tutar 543TL’dir. Bu ödenen tutar, 01.01.2019 tarihinde memur maaş katsayısı değiştiğinde güncellenecektir.

SORU: Kimlere yaşlılık aylığı bağlanamaz?

a) Sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlananlara,

b) Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışanlara,

c) Nafaka bağlanmış veya nafaka bağlanması mümkün olanlara,

d) 24.5.1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu hükümlerine göre harçlık ödenenlere,

e) Hakkında muhtaçlık kararı verilmeyenlere;

yaşlılık aylığı bağlanmaz.

SORU: Kimlere yaşlılık aylığı bağlanır?

a) Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından muhtaç olduğuna karar verilen 65 yaşını doldurmuş Türk vatandaşlarına,

b) Haneye giren her ne nam altında olursa olsun kendisine ve eşine ait her türlü gelirler toplamı kişi başına bölündüğünde; kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı asgari ücretin aylık net tutarının 1/3'ünden az olanlara

c) Kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı asgari ücretin aylık net tutarının 1/3'ünden fazla gelir sağlaması mümkün olmayanlara

yaşlılık aylığı bağlanır.

SORU: Yaşlılık aylığı muhtaçlık tespiti nasıl yapılır?

a) Yaşlı aylığında kişi başına düşen ortalama aylık gelir, aynı hanede ikamet edip etmediklerine bakılmaksızın aylık bağlanacak kişinin kendisi ve eşi dikkate alınmak suretiyle hesaplanır. Boşanmamış olsa da ayrı yaşayan eşlerin geliri dikkate alınacaktır.

b) Engellilik aylığındaki muhtaçlık için hesaba katılan gelir, servet ve benzeri unsurlardan sadece aylık bağlanacak kişinin kendisi ve eşine ait olanlar hesaplamaya dâhil edilir. Yani kişinin kendisi ve varsa eşi dışında, aynı hanede yaşayanlar diğer kişileri dikkate alınmaz.

c) Kişi başına düşen ortalama aylık harcama tutarı hesaplamasında belirlenen, hanenin toplam harcaması, aylık bağlanacak kişinin kendisi ve eşine yani ikiye bölünür.

d) İkamet edilen konutun emsal kira bedelinin gider olarak düşülmesinde; kira bedelinin aylık bağlanacak kişinin kendisi ve eşine tekabül eden oransal karşılığı dikkate alınır.

Değerlendirmeler sonucu hane içinde kişi başına düşen geliri muhtaçlık sınırının altında olanlara aylık bağlanır.

SORU: 2018 yılı için asgari ücretin üçte biri kaç liradır?

2018 yılı için bu tutar; 483 liradır. Asgari ücret artışı olduğunda bu tutar da artacaktır.

SORU: Yaşlılar için muhtaçlık kararı kimler için verilir?

Yaşlı aylığında, aynı hanede ikamet edip etmediklerine bakılmaksızın aylık bağlanacak kişinin kendisine ve eşine ait her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle, kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı asgari ücretin aylık net tutarının 1/3'ünden az olanlar ile aynı tutardan fazla gelir sağlaması mümkün olmayanlar için muhtaç kararı verilir. Burada, eşlerinden boşanmamış olup ayrı yaşayan eşlerin de gelirlerinin dikkate alınacağı unutulmamalıdır.

SORU: Engelli aylığı bağlanmasında engel oranlarının bir önemi var mıdır?

Yönetmeliğe göre engellilik oranı; 2022 sayılı Kanun Kapsamında Aylık Alan Özürlülere Sağlık Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Hastanelerin Belirlenmesi ile Sağlık Raporlarının Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirlenir. Bu Yönetmelik; yetkili hastaneler için Sağlık Bakanlığı tarafından engelli sağlık raporu vermeye yetkilendirilmiş hastaneleri işaret eder. Kişinin aylık başvurusu için, hastanelerden en az %40 oranında engel oranı belirlenmiş olmalıdır.

Engelli bireye bağlanacak aylık miktarının belirlenmesinde engel oranları iki kategoriye ayrılmıştır. Buna göre;

1. Engel oranı %40-69 arası olanlar “engelli”,

2. Engel oranı %70 veya üzerinde olanlar “başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde engelli ” olarak kabul edilirler.

Engel oranlarına göre engellilere bağlanacak aylık tutarı 2018 yılı 2. yarısı için ne kadardır?

Engelli yakını aylığı %40 ve üzerinde olanlar için; aylık 433 TL,

Engel oranı %40-%69 olanlar için engelli aylığı; 433 TL,

Engel oranı % 70 ve üstü olanlar için bakıma muhtaç engelli aylığı ise 650TL’dır.

Bu ödenen tutarlar, 01.01.2019 tarihinde memur maaş katsayısı değiştiğinde güncellenecektir.

SORU: Engelli aylığı kimlere bağlanır?

Vakıf tarafından muhtaç olduğuna karar verilen %40 ya da üzerinde engelli olduğu anlaşılanlardan;

1. Atmış beş yaşını doldurmamış, 18 yaşını doldurmuş olmak,

2. Türk vatandaşı olmak,

3. Bir işte çalışmamak,

4. Sosyal güvenlik kuruluşlarından her hangi bir aylık almamak (yetim aylığı, dul aylığı, malul ve emekli aylığı gibi) durumunda;

hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden az olduğuna karar verilmesi ya da kişi başı, asgari ücretin 1/3’ünden fazla gelir sağlamasının mümkün olmadığına karar verilmiş olmak koşuluyla muhtaçlığına karar verilenlere engelli aylığı bağlanır.

SORU: Engelli aylığı kimlere bağlanmaz?

1. Sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlananlara,

2. Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışanlara,

3. Nafaka bağlanmış ya da nafaka bağlanması mümkün olanlara

4. Hakkında muhtaçlık kararı verilmeyenlere

engelli aylığı bağlanmaz.

SORU: İşsizlik maaşı alan engellilere engelli maaşı bağlanır mı?

İşsizlik maaşı da sosyal güvelik kurumu tarafından ödendiğinden, işsizlik maaşı alan engelli kişiye engelli maaşı bağlanmaz.

SORU: On sekiz yaş altında olan engelli çocuklara aylık bağlanmakta mıdır?

Türk vatandaşı olan on sekiz yaş altı engelli çocukların bakımını fiilen yürütenlere “engelli yakını aylığı” bağlanmaktadır.

SORU: Engelli yakını aylığı kimlere bağlanmaz?

Engelli çocuğa bakmakla yükümlü olan;

1. Kişiye nafaka bağlanan veya nafaka bağlanması mümkün ise,

2. Kişi, sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanıyorsa,

3. Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışıyorsa,

4. Hakkında muhtaçlık kararı verilmeyenlere;

bu kişiye bakmakla yükümlü olduğu engelli çocuk adına aylık bağlanmaz.

SORU: Engelli yakını aylığı hangi şartlarda bağlanır?

1. Türk vatandaşı olup en az %40 oranında engelli olması,

2. Engelli yakınının bir işte çalışmıyor olması,

3. Engelli çocuğun on sekiz yaşını tamamlamamış olması halinde;

Tüm gelirler toplanıp kişi başına bölündüğünde; kişi başı asgari ücretin 1/3’ünden daha az olduğunun tespit edilmesi veya kişi başı asgari ücretin 1/3’ünden fazla gelir sağlamasının mümkün olmadığı Vakıf tarafından tespit olunarak muhtaçlığına karar verilmesi durumunda engelli yakını aylığı bağlanır.

4. On sekiz yaşından küçük engelli yakınlarına aylık bağlanabilmesi için fiilen bakım ilişkisinin gerçekleşmesi ve bakıcı ile bakılan kişinin aynı hanede ikamet etmesi şartları aranır.

SORU: Engelli çocuğun on sekiz yaşını doldurması halinde engelli aylığı devam eder mi?

Çocuk on sekiz yaşını doldurduğunda engelli yakınının aldığı aylık kesilir. Çocuğa 18 yaş üstü engelli aylığı bağlanması için (bir işte çalışmıyorsa, yetim ya da dul aylığı almıyorsa) engelli kişinin adına yeni başvuru alınır. Sosyal inceleme ile muhtaçlık kararı verilirse bu kişilerin kendilerine engelli aylığı bağlanır.

SORU: Yetim aylığı alan engelli çocukların aylıklarında nasıl bir düzenleme yapılır?

1. Sosyal güvenlik kurumlarından yetim olarak aylık veya gelir almakta olan çocuklardan engelli olanların aldıkları aylık veya gelir toplamı tutarları toplam engel oranlarına göre bu Yönetmelik kapsamında ödenecek olan aylık tutarından düşük olanların aylıkları engelli aylığına tamamlanarak ödenmeye devam edilir. Aylık farkı ödemeleri kapsamında yapılacak olan tüm iş ve işlemler ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yerine getirilir.

2. Aylık farkı almaya hak kazanacak şekilde engelli olduğunu belgeleyen ve sosyal güvenlik kurumlarından yetim olarak aylık veya gelir almakta olan çocuklardan, aldıkları aylık ya da gelir toplamı tutarları engellilik derecelerine göre bu Yönetmelik kapsamında ödenebilecek olan aylık tutarından düşük olanlara, bu Yönetmelikle belirlenen diğer şartlar aranmaksızın aradaki fark ilgili sosyal güvenlik kurumu tarafından ödenir.

3. Birden fazla sosyal güvenlik kurumundan ya da birden fazla dosya üzerinden aylık veya gelir alanlar için aradaki fark yalnızca tercih edecekleri bir sosyal güvenlik kurumu tarafından ya da tercih edecekleri tek bir dosya üzerinden ödenir. Bu kapsamda aylık farkı başlangıç tarihi Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurularının kayda geçtiği tarihi izleyen aybaşıdır.

4. İlgili sosyal güvenlik kurumu tarafından fark olarak ödenen tutarlar Hazineden tahsil edilir. Ödemenin yapılabilmesi için ilgililerce, yetkili hastanelerden alınacak engelliler için sağlık kurulu raporu ile birlikte, yetim olarak aylık veya gelir alınan sosyal güvenlik kurumuna bizzat veya kanuni temsilcilerince başvuruda bulunulması gerekir.

5. Sosyal güvenlik kurumlarından ödenmekte olan yetim aylığı veya gelirinin kesilmesi durumunda alınan aylık farkları da kesilir.

SORU: Aylık başvurusu nereye ve nasıl yapılır?

1. Başvurular, kişilerin adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde kayıtlı ikametgâhının bulunduğu Vakfa yapılır.

2. Başvurular kim tarafından yapılırsa yapılsın yazılı olarak yapılmalıdır. Başvuru sırasında, Aylık Başvuru Formu imzalanır. Başvuruda bulunan kişilere Başvuru Alındı Belgesi verilir. Engelli birey şahsen başvuru yapabilir. Başvuru işleminin kanunî temsilciler tarafından yapılması hâlinde mahkemeden alınmış karar örneği, vekil tarafından başvuru yapılması hâlinde vekâletname örneği başvuru formuna eklenir. Bu yazıların asılları Vakıf yetkilisine gösterilerek “aslı gibidir” örneği başvuru dosyasına bırakılır. Başvuruda

3. Eksik belge ile yapılan başvurular kabul edilmez ve aylık başvurusu belgelerin tamamlanmasını müteakip sisteme işlenir.

4. Başvuruda bulunan kişilerden gelir durumlarının tespiti için belge istenmemesi esastır. Gelir durumu tespiti sosyal inceleme ile sağlanır.

5. Engelli aylıklarına başvuruda bulunanlardan engelli raporu olmayan vatandaşlara ücretsiz engelliler için sağlık kurulu raporu uygulamasından faydalanabilmeleri için Vakıf Müdürü tarafından imzalanan sevk kâğıdı verilir.

6. Engelli aylığı başvurusu yapan %40-69 arası engelli olan, 18 yaşını doldurmuş, 65 yaşını doldurmamış olanların Türkiye İş Kurumuna başvuruları sistem aracılığıyla yapılır. Engel oranı %70 ve üzerinde olanlar için bu uygulamanın yapılmaması engel oranına yönelik ayrımcılık olarak değerlendirilebilir.

7. Yaşlı aylığı başvurularında, herhangi bir belge talep edilmemesi esastır.

8. Engelli aylıkları ve 18 yaş altı engelli yakını aylığı başvurularında aşağıdaki belgeler istenir.

Engelli aylıkları başvurularında; engelliler için sağlık kurulu raporunun aslı ya da noter/hastane başhekimliği tarafından onaylı sureti veya Sağlık Bakanlığı veri tabanından elektronik olarak paylaşılan rapor bilgileri (engelli raporu veri tabanında görünüyorsa) kabul edilir. Bununla birlikte engelliler için sağlık kurulu raporu suretlerine Vakıf Müdürlerince, aslının ibraz edilmesi kaydıyla “aslı gibidir” onayı verilir.

18 yaş altı engelli yakını aylığı başvurularında; engelliler için sağlık kurulu raporunun yanında, kanuni velisinin olmadığı durumlarda atanmış vasilere ilişkin mahkemece verilmiş vesayet kararının aslı ya da noter tarafından onaylı sureti istenir. Bununla birlikte vesayet kararı suretlerine Vakıf Müdürlerince, aslının ibraz edilmesi kaydıyla “aslı gibidir” onayı verilir.

SORU: Engelli yakının, 65 yaş üzerinde olması ya da engelli olması aylık bağlanmasına engel midir?

Kişinin, 65 yaşını doldurmuş olması ya da %40 ila %69 oranlarında engelinin bulunması, bu sebeple engelli aylığı alması, fiilen bakımını üstleneceği engelli yakını bulunması durumunda 18 yaş altı engelli yakını aylığı bağlanmasına engel teşkil etmez. Buradan da anlaşılacağı üzere; engel oranı %70 ve üzerinde olanlar, bu Yönetmelik kapsamında “bakıma muhtaç engelli” olarak değerlendirildiğinden bu kişilere engelli çocukları adına engelli yakını aylığı bağlanmaz. Bu uygulama; engelliliğe yönelik doğrudan ayrımcılık olarak değerlendirilmelidir. Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi hükümlerine aykırı olan bu kısıtlamanın, bilimsel ölçütlerle yapılmadığı ortadadır.

SORU: Engelliler ve engelli yakınları için muhtaçlık kararı kimler için verilir?

Engelli aylıkları ve 18 yaş altı engelli yakını aylığında, her ne nam altında olursa olsun her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı asgari ücretin aylık net tutarının 1/3'ünden az olanlar ile aynı tutardan fazla gelir sağlaması mümkün olmayanlar için muhtaç kararı verilir.

muhtaç sayılır."

Bunlarla birlikte;

Kişi, annesi, babası ya da eşi üzerinden sağlık güvencesine sahip olabilir.

Aynı hanede sosyal güvenceye sahip bireyler bulunabilir.

Aylık bağlanacak kişilerin vasisi olabilir.

Bu kişiler için belirtilen muhtaçlık ölçütü dikkate alınmak suretiyle işlem yapılır.

SORU: Engelli aylıklar için muhtaçlık hesabında hangi gelirler hesaba katılır?

Engelli aylıklarında, aylığa hak kazanma durumları uygun olanların muhtaçlığı; gelir, servet ve harcamalar esas alınarak belirlenir. Hanenin gelir durumunda; şehir dışında öğrenim gören çocuklar dâhil olmak üzere, aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre aynı konut ya da aynı konut bölümüne kaydedilmiş kişi veya kişilerden sosyal inceleme raporu ile birlikte yaşadığı tespit olunanların gelir, servet ve harcamalar esas alınır. Gelir değerlendirmesinde; taşınır ve taşınmazların tespit edilen rayiç bedellerine ilişkin değerlendirmeyi Mütevelli Heyeti yapar.

Muhtaçlık hesabında dikkate alınacak gelir, servet ve harcamalar şunlardır:

1) Tespit veya beyan edilen aylık net aylık, ücret, nafaka, yevmiye ve her ne ad altında olursa olsun elde edilen diğer gelirlerin yıllık tutarının aylık ortalaması,

2) Hanenin ikamet ettiği konut haricinde diğer konutları için takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelinin 240'ta biri ve takdir edilen veya beyan edilen aylık kira getirisinin toplamı,

3) İkamet edilen konut haricindeki konut için kira geliri elde edilmiyorsa veya kira geliri beyan edilmiyorsa konutun rayiç bedelinin 120'de biri,

4) Dükkânlar için takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelin 240'ta biri ve takdir edilen veya beyan edilen aylık kira getirisinin toplamı,

5) Dükkân için kira geliri elde edilmiyorsa veya kira geliri beyan edilmiyorsa dükkânın takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelinin 120'de biri,

6) Hanenin depo, arsa, arazi, tarla ve benzeri için rayiç bedelin 240'ta biri ve takdir edilen veya beyan edilen zirai/ticari/kira ve benzeri getirilerinin toplamı,

7) Hanenin binek aracı için (ÖTV istisnalı araç dışındakiler) aracın kasko veya rayiç bedelinin 120'de biri,

8) Hanenin ticari/zirai amaçlı aracı için aracın kasko bedelinin 120'de biri, kasko bedelinin belirlenememesi halinde ise rayiç bedelinin 120'de biri ile bu araçların takdir edilen veya beyan edilen aylık zirai, ticari, kira ve benzeri getirilerinin toplamı,

9) Hanenin büyük ve küçükbaş hayvanları için il/ilçe gıda tarım ve hayvancılık müdürlüklerinden temin edilen yıllık getiri miktar mm aylık tutarı,

10) Hanenin tespit veya beyan edilen banka mevduatı gibi menkul serveti için faiz oranına göre hesaplanacak aylık getirisinin iki katı tutarı,

11) 2022 sayılı Kanun gereğince bağlanan aylıklar yani hanedeki engelli ve yaşlılık aylıkları hesaba katılmaz. Ancak evde bakım ödemeleri dâhil, sürekli ve düzenli olarak alman şartlı eğitim yardımı, şartlı sağlık yardımı, eşi vefat etmiş kadınlara yönelik yardım, burs, harçlık gibi nakdi olarak verilmekte olan sosyal yardımların aylık ortalaması,

12) Yıllık tarımsal destek geliri tutamım aylık ortalaması,

13) Aynı hanede ikamet etmemesine rağmen nafaka yükümlüleri tarafından sağlanan destek tutarı,

14) Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışanların gelirleri (haneye giren tüm aylıklar),

15) Diğer gelirlerin toplamının aylık ortalaması,

dâhil edilerek yapılan hesaplama ile belirlenir.

SORU: Engellilerin aldıkları ÖTV istisnalı araçları için değerlendirme nasıl yapılır?

Vergi indirimlerinden faydalanılarak alınan ve engelli adına kayıtlı olan araçlar için vergiler indirilmiş tutarın 120'de biri dikkate alınarak hanenin geliri hesaplanır. Bu ifadede 120’de birinin aylık gelire dâhil edilmesi hususuna yer verilmemiştir. Bu durumda, aracın değerinin engelli aylığı bağlanıp bağlanmayacağına nasıl etki edeceğine Mütevelli Heyeti karar verecektir.

SORU: Evde bakım maaş alan bir kişi aynı zamanda engelli maaşı alabilir mi?

Evde bakım maaşı hane geliri sayılır. Eğer ve evde bakım maaşı dâhil eve giren gelirler muhtaçlık hesabına göre değerlendirildiğinde kişi başı gelir, asgari ücretin üçte birini aşmazsa, kişiye engelli maaşı da bağlanır.

SORU: Engelli maaşı alan bir kişi aynı zamanda evde bakım maaşı alabilir mi?

Evde bakım maaşı alma kriterleri olan; engelli raporunda ağır engellilik ibaresinin olması, hanede kişi başı gelirin asgari ücretin üçte ikisinin altında olması (967 TL) ve bakıma ihtiyaçlığın tespiti halinde kişiye evde bakım maaşı bağlanır.

SORU: Hanenin gelir ve giderleri dikkate alınarak harcama durumunun tespit nasıl yapılır?

Hanenin harcama durumu; emsal kira bedeli hariç gıda, giyim, ısınma, eğitim, sağlık, ulaşım, eğlence ve benzerlerine yapılan yıllık ödemelerin aylık ortalaması dâhil edilerek yapılan hesaplama ile belirlenir. Buradan; oturulan evin kira kontratında yazılı olan değil, evin bulunduğu çevreye göre, sosyal inceleme ekibince tespiti yapılan emsal kira bedelinin anlaşılması gerekir. Yani hane gelirinden düşülecek tek gider; emsal kira bedelidir. Hanede kredi borcu ödemeleri, haciz ödemeleri gibi giderler dikkate alınmaz ve gelirden düşürülmez.

SORU: Hane gideri, gelirden yüksek çıkarsa ne yapılır?

Harcamalar, hanenin gelir seviyesinin bir göstergesi olarak dikkate alınır. Emsal kira bedeli dışındaki harcamalar hesaplanacak gelir tutarından hiçbir şekilde çıkarılamaz.

Hanenin tespit/beyan edilen harcamalarının, muhtaçlık hesabı yapılarak tespit edilen gelir tutarından fazla olması durumunda; harcama ve gelir arasındaki fark gelire eklenir. Yani 2 bin lira geliri olan bir hanenin gider toplamı 2500 lira ise, aradaki 500 liralık fark, hanenin geliri imiş gibi gelire ilave edilir. Harcamalar, gelirden az ise giderler dikkate alınmaz.

Değerlendirmeler sonucu hane içinde kişi başına düşen geliri muhtaçlık sınırının altında olanlara aylık bağlanır.

SORU: Vakıf, aylık başvurularını ne kadar sürede sonuçlandırmak zorundadır?

Aylıklara ilişkin tüm iş ve işlemler, başvuru tarihinden itibaren en geç bir ay içinde tamamlanır.

SORU: Aylık başvurusu kabul edilenlere aylık, hangi tarihten geçerli olarak bağlanır

Mütevelli Heyeti kararı ile muhtaçlığı tespit edilerek aylık bağlanan kişilerin aylığa hak kazandıkları tarih, başvuru tarihini takip eden aybaşıdır. Aylığa hak kazanma başlangıç tarihinden ilk aylık ödemesinin yapıldığı ödeme dönemine kadar olan aylık hakları için, aylığın bağlandığı tarihi takip eden ilk ödeme döneminde defaten ödeme yapılır. Yani, başvuruyu takip eden ilk başından sonraki dönemden ilk aylığın bağlanmasına kadar geçen süre için ödenek, ilk aylık ödenmesine dâhil edilir.

SORU: Aylık ödemesi kimlere yapılır?

Bu ödemeler; hak sahiplerinin kendilerine veya durumlarına göre vekillerine, vasilerine, kayyumlarına veya velilerine yapılır.

SORU: Yaşlılık aylığı ve engelli aylıklarının ödenme dönemleri nasıldır?

Her iki aylık da aylık olanlar ödenmektedir.

SORU: Bu aylıkları alanlar, aylıkları PTT’de çekmeden biriktirilebilirler mi?

Aylıkların aylık düzenli çekilmesi esastır. Üst üste 10 ay boyunca aylığın çekilmediği tespit edilirse; aylık kesilmektedir.

SORU: Aylık miktarı hangi ölçütlere göre belirlenir?

Aylık türlerine göre dikkate alınacak gösterge rakamları 2022 sayılı Kanunda yer almaktadır. Gösterge belirlenirken; memur aylık katsayısı, bütçe kanunundaki gösterge rakamı esas alınarak hesaplanır.

a) Yaşlı aylığı: (4.387) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarda ,

b) Engelli aylığı: Engel oranı %40-69 arasında olanlar için; (3.240) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarda,

c) Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli aylığı: Engel oranı %70 veya üzerinde olanlar için; (4.860) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarda,

ç) 18 yaş altı engelli yakını aylığı: Engel oranı %40 veya üzerinde olan çocukların yakınlar için; (3.240) rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarda,

ödeme yapılır.

SORU: Engelli aylığı alanlar genel sağlık sigortalısı sayılırlar mı?

a) Aylık bağlama işlemi tamamlananlara ait bilgiler, 5510 sayılı Kanuna göre, Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilerek genel sağlık sigortası kapsamına alınırlar. Aylıkları durdurulan veya aylıkları kesilenler de Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilerek, genel sağlık sigortalılıkları durdurulur.

b) 18 yaş altı engelli yakını aylığında: 18 yaşından küçük engellilerin bakımı amacıyla aylık bağlanacak kişilerden genel sağlık sigortalısı veya bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğünü tarafından sistem üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir ve bu kişiler genel sağlık sigortalısı olurlar

SORU: Engelli aylıkları, ayın hangi günlerinde ödenir?

Ödemelerin, üçer aylık dönemlerde ödendiği gibi doğum tarihine göre belirlenmesi beklenmektedir. Buna göre;

Doğum tarihinin son rakamı 0 ila 5 olan kişilere her ayın 5 inci günü.

Doğum tarihinin son rakamı 1 ila 6 olan kişilere her ayın 6 ıncı günü.

Doğum tarihinin son rakamı 2 ila 7 olan kişilere her ayın 7 inci günü.

Doğum tarihinin son rakamı 3 ila 8 olan kişilere her ayın 8 inci günü.

Doğum tarihinin son rakamı 4 ila 9 olan kişilere ayın 9 uncu günü.

SORU: Cezaevlerinde kalanlar, bu Yönetmelik kapsamında aylık almaya başvuru yapabilirler mi?

Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde hükümlü ve tutuklu olarak bulunulması, aylığa hak kazanılmasında tek başına engel teşkil etmeyip muhtaçlık ölçütü dikkate alınmak suretiyle işlem tesis edilir.

SORU: Eşi vefat eden ve buna yönelik sosyal yardım alanlar, bu Yönetmelik kapsamında aylık almaya başvuru yapabilir mi?

Eşi Vefat Etmiş Kadınlara Yönelik Nakit Sosyal Yardımından faydalanan vatandaşların kendisi 2022 sayılı Kanun aylığı alamaz. Hanede başvuran dışında Eşi Vefat Etmiş Yardımı alınması durumunda, bu yardım tutarı hane gelirinde hesaba katılır.

SORU: Engelli ve yaşlı aylıkları, hangi durumlarda geçici olarak durdurulur?

Aylıkların geçici olarak durdurulma sebepleri şunlardır:

a) Adres değişikliğinde: Aylık almakta iken ikametgâhını başka Vakfın görev alanına girecek şekilde değiştirenlerin aylıkları geçici olarak durdurulur. Kişilerin bir yıl içinde yeni ikametgâhlarındaki ilgili Vakfa başvurmaları gerekmekte olup muhtaçlığının devam ettiğinin Mütevelli Heyeti tarafından tespiti halinde aylıkları durdurulduğu tarihten itibaren yeniden başlatılarak hak ettiği aylıklar takip eden ilk ödeme döneminde ödenir.

b) Engelli raporunun süresinin bitmesi durumunda: Süreli raporu bulunanlar için, raporun Sağlık Bakanlığı veri tabanından temin edilemediği durumlarda, rapor süresi dolmasına rağmen yeni raporunu Vakfa teslim etmeyenlerin aylıkları geçici olarak durdurulur. Rapor süresinin dolum tarihinden itibaren bir yıl içinde yeni rapor getirilmesi halinde geçici olarak durdurulmuş olan aylıklar, durdurulduğu tarihten itibaren yeniden başlatılarak takip eden ilk ödeme döneminde ödenir.

SORU: Engelli ve yaşlı aylıkları, hangi durumlarda kesilir?

Aylık almakta olanlar veya aylık sahiplerinin eş, anne, baba, vasi, kayyum, veli veya vekilleri, aylıkların kesilmesini gerektiren durumları üç ay içinde Vakfa bildirmekle yükümlüdürler.

a) Ölüm (ölüm tarihini takip eden ilk ödeme döneminin başından itibaren kesilir). Ödeme dönemleri öncesi sistem aracılığıyla yapılan merkezi sorgulamalar neticesinde öldüğü tespit edilenlerin aylıkları sistem tarafından feshedilir. Ancak kişinin ölmeden önce hak etmiş olduğu aylıklar, varisleri tarafından noterden ya da mahkemeden alınmış veraset ilamı (mirasçılık belgesi) ve Veraset İntikal Vergisinden muaf olunduğuna ya da ödendiğine dair belge ile talep edilmesi halinde “Varis Eklenmesine” şeklinde Mütevelli Heyet Kararı alınarak izleyen ilk ödeme döneminde ödenir.

b) Feragat (feragat tarihinden itibaren tarihi takip eden ilk ödeme döneminin başından itibaren kesilir).

c) On sekiz yaş altı engelli yakını aylığı alanlar için engellinin 18 yaşını doldurması (doğum gün ve ay itibarıyla, tarihi takip eden ilk ödeme döneminin başından itibaren kesilir).

ç) 18 yaş altı engelli yakını aylığı alanlar için bakıcı ile bakılanın aynı hanede ikamet etmediğinin veya aynı hanede ikamet etse dahi fiili bakımın gerçekleşmediğinin ya da aylığın engelli için kullanılmadığının tespit edilmesi (tespitin yapıldığı tarihten itibaren tarihi takip eden ilk ödeme döneminin başından itibaren kesilir).

d) Türk vatandaşlığından çıkarılma ya da Türk vatandaşlığı muhafaza edilmeksizin yabancı memleket uyruğuna girilmesi (Türk vatandaşlığından çıkma tarihinden itibaren tarihi takip eden ilk ödeme döneminin başından itibaren kesilir).

e) Süreli raporu bulunanlar için rapor süresi dolmasına rağmen yeni raporun bir yıl içinde Vakfa teslim edilmemesi (bir yıl bitimindeki tarihi takip eden ilk ödeme döneminin başından itibaren kesilir).

f) Aylık almakta iken ikametgâhını başka Vakfın görev alanına girecek şekilde değiştirenler için bir yıl içinde yeni ikametgâhlarındaki Vakfa başvurulmaması (bir yıl bitimindeki tarihi takip eden ilk ödeme döneminin başından itibaren kesilir).

g) Aylığın on dönem (on ay) boyunca aralıksız olarak alınmaması (aylığın ilk defa alınmadığı tarihten itibaren kesilir).

ğ) Kişinin sürekli olarak bakım evinde kalmaya başlaması, bir işe girmesi, nafaka almakta olması, malları ve gelirleri devredilerek bir sözleşmeyle gerçek veya tüzel kişilerce kendilerine bakılması veya kişi başına düşen gelirin muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde olması sebebiyle aylık bağlanması koşullarının kaybedilmesi (koşulların kaybedildiği tarihten itibaren kesilir).

h) Nafaka alabilecek olması ya da muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde kişi başına düşen gelir elde edebilecek olması ya da başka sebeplerle muhtaçlık halinin ortadan kalktığının tespit edilmesi (muhtaçlığın ortadan kalktığına ilişkin tespitin yapıldığı tarihi takip eden ilk ödeme döneminin başından itibaren kesilir).

SORU: Muhtaçlığın devam etmesi şartıyla aylığı durdurulanlar ve kesilenler, yeniden aylık almak için ne yapmalıdır?

Aylığın durdurulması ve kesilmesi sonrasında aylığın tekrar bağlanmasındaki işlemler farklıdır.

Aylığın durdurulma sebebi, adres değişikliği ise 1 yıl içinde adres değişikliği bildirildiğinde, aylığın durdurulma tarihinden itibaren arada ödenmeyenler de dâhil aylık alınmaya başlanır. Aynı şekilde süresi biten raporun 1 yıl içinde yenilenip vakfa verilirse, aylığın durdurulma tarihinden itibaren arada ödenmeyenler de dâhil aylık alınmaya başlanır.

Ancak aylığı kesilenlerin yeniden aylık talebinde bulunmaları halinde başvurular yeni başvuru olarak değerlendirilir. Engelliler için, sağlık kurulu raporu geçerlilik süresi “sürekli” olanların kesilme tarihinden itibaren beş yıl içerisinde aylık talebinde bulunmaları halinde rapor istenilmez.

SORU: 65 yaş üzeri olup aynı zamanda engelli olanların aylık işlemi nasıl yapılmaktadır?

1) Yaşlı aylığı bağlananlardan %70 ve üzeri oranda engelli olduklarını engelliler için sağlık kurulu raporu ile kanıtlayanların aylıkları hane içinde kişi başına düşen gelir şartını sağlaması halinde başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli aylığına dönüştürülür. 65 yaşını doldurmuş ve %70 ve üzeri engelli sağlık kurulu raporuna sahip kişiler başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli aylığına başvurabilir. Ancak %40 ila %69 arası oranda engelliler için sağlık kurulu raporuna sahip 65 yaşını doldurmuş vatandaşlara sadece yaşlı aylığı bağlanır.

2) 65 yaşın doldurulmasından önce engelli aylığı bağlanmış olanların aylıkları aynı şekilde ödenmeye devam olunur. 65 yaşın doldurulmasından önce %40-69 arası engelli aylığı bağlanmış olanlar, aylıkları herhangi bir sebeple durdurulmuş veya kesilmiş ise, 65 yaşını doldurmuş olsa dahi, tekrar %40-69 arası engelliler için sağlık kurulu raporu ile aylık başvurusunda bulunabilirler.

SORU: Engel oranındaki değişikliklerde ne gibi işlemler yapılır?

1. Toplam engel oranı, engelli aylığı tutarında artış yapılmasını gerektirecek şekilde artanların aylıkları, engelliler için sağlık kurulu raporunun Vakıf kayıtlarına geçtiği tarihi takip eden dönem başından itibaren artırılır. Yani kişinin engel oranı %40-69 arası iken %70 olması ya da %70’in üzerine çıkması durumunda aylık aylık tutarı artar.

2. Toplam engel oranı, %40’ın altına düşenlerin aylıkları engelliler için sağlık kurulu raporunun düzenlenme tarihini takip eden dönem başından itibaren kesilir. Aylık alan kişinin bu durumu 3 ay içinde Vakfa bildirmesi zorunludur.

3. Toplam engel oranı, aylık türünü değiştirecek şekilde azalanların aylıkları (engel oranının %70’in altına düşmesi durumu), engelliler için sağlık kurulu raporunun düzenlenme tarihini takip eden dönem başından itibaren azaltılır. Aylık alan kişinin bu durumu 3 ay içinde Vakfa bildirmesi zorunludur.

SORU: Engel oranı %40’ın altına düşen ancak bunu Vakfa bildirmeyenler için ne gibi bir işlem yapılır?

Raporun, Sağlık Bakanlığı veri tabanından temin edilemediği durumlarda, rapor tarihinden itibaren üç ay içinde yeni raporunu Vakfa teslim etmeyenlerin aldıkları yersiz ödemeler için ödeme tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için kanuni faizi ile birlikte Bakanlık tarafından borç tahakkuk ettirilir ve takibi sağlanır.

SORU: Engel oranı %70’in altına düşen ancak bunu Vakfa bildirmeyenler için hangi işlem yapılır?

Engel oranının %70’in altına düşmesi halinde aylık miktarı düşeceğinden; raporun, Sağlık Bakanlığı veri tabanından temin edilemediği durumlarda, rapor tarihinden itibaren üç ay içinde yeni raporunu Vakfa teslim etmeyenlerin aldıkları yersiz ödemeler daha sonra ödenecek aylıklardan 1/4 oranında mahsuben tahsil edilir. Borçların mahsup yoluyla tahsil imkânının kalmaması halinde Bakanlık tarafından takibi sağlanır.

SORU: Aylıkların kesilmesi gereken durumların bildirilmemesi durumunda fazla veya yersiz ödenmiş aylıkların geri alınması için hangi işlemler yapılmaktadır?

1. Bildirim yükümlülüğüne uymayarak yersiz aylık tahsilinde bulunanlara ödenmiş olan aylıklar için ödeme tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için kanuni faizi ile birlikte Bakanlık tarafından borç tahakkuk ettirilerek, takip ve tahsili sağlanır. Süresi içinde bildirim yükümlülüğüne uyulmuş olmakla veya aylık hakkından feragat talebinde bulunulmakla birlikte, süresinde aylık kesme işlemi yapılmayarak aylıkların ödenmeye devam olunması durumunda geri tahsil olunacak aylık tutarları için kanuni faiz veya Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık değişim oranlarına göre ayrıca bir fark alınmaz.

2. Aylığın kesilmesi gereken durumların üç aylık bildirim süresi tamamlanmadan Vakıf tarafından ya da Sistem tarafından tespiti halinde geri tahsil olunacak aylık tutarları için kanuni faiz veya Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık değişim oranlarına göre ayrıca bir fark alınmaz.

3. Aylığının kesilmesi gereken ödeme dönemi başından itibaren her ne suretle olursa olsun, istihkaklarından fazla veya yersiz ödenen aylıklar ile tahakkuk ettirilmiş faiz, borcun tahsilinden önce aynı kişiye tekrar aylık bağlanmış olması durumunda aylıklarından mahsup edilir. Engel oranının %40’ın altına düşmesi ya da engel oranının %70’in altına düşmesi halinde, anılan hükümlere göre işlem yapılır.

4. Borçların mahsup yoluyla tahsil imkânının kalmaması halinde Bakanlık tarafından takip ve tahsili sağlanır.

SORU: Aylıklara ilişkin bildirim zorunluluğu olan hallerin Vakıf tarafından maaş alanlara bildirimi yapılmakta mıdır?

Bakanlığın Vakıflara gönderdiği 2013 yılına ait kılavuzda şu ifadeler bulunur: “Aylık almakta olanlar veya aylık sahiplerinin eş, anne, baba, vasi, kayyum, veli veya vekilleri, aylıkların kesilmesini gerektiren durumları üç ay içinde Vakfa bildirmekle yükümlüdürler. Bu yükümlülük nedeniyle vatandaşların mağdur olmaması için Vakıf tarafından gerekli hatırlatma ve bilgilendirmenin yapılması faydalıdır.”

SORU: Gerçeğe uygun olmayan belgeler verilmesi durumunda idari yaptırımlar nelerdir?

1) Aylığa hak kazanmak üzere düzenlenen belgelerin gerçeğe uymadığı tespit edildiği takdirde ödenmiş olan aylıklar için ödeme tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için Türkiye İstatistik Kurumunca her ay için belirlenen Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarıyla birlikte Bakanlık veya Vakıf tarafından borç tahakkuk ettirilerek takip ve tahsili sağlanır.

2) Hak sahibinden tahsili imkânının kalmadığı durumlarda, Bakanlık tarafından tahakkuk edilen borç, aylığın ödenmesinde kasıt, kusur veya ihmali olduğu tespit edilenlerden müteselsilen tahsil edilir.

3) Gerçeğe uygun olmayan belgeleri düzenleyen ve kullananlar hakkında genel hükümlere göre ceza kovuşturması yapılması için Bakanlık tarafından Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur. Bu belgeleri düzenleyenlerin kamu görevlisi olması durumunda, haklarında ayrıca idari soruşturma açılır.

SORU: Muhtaçlık ve bakım ilişkisinin kontrolü nasıl yapılır?

1) Bakanlık, ilgililerin gelir, yaşam düzeyi ve varlıkları, bakım ilişkisinin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği hakkında, belirleyeceği yöntemlerle inceleme yapmaya veya kamu kurum ve kuruluşları aracılığı ile yaptırmaya, resmi ve özel idari müessese ve ortaklarından ve şahıslardan bilgi ve belge istemeye yetkilidir.

2) İnceleme neticesinde muhtaç olmadıkları anlaşılanlara aylık bağlanmaz ve varsa bağlanmış aylık ödemesi durdurulur. Bunların muhtaçlık durumu yeniden incelenmek üzere Genel Müdürlük tarafından ilgili Vakfa bildirilir. Mütevelli Heyetlerince yeniden yapılan inceleme sonucunda yine muhtaç olduğu tespit edilen ve Genel Müdürlük tarafından da bu tespit işlemi uygun görülenlerin aylıkları bağlanır.

3) Aylık bağlama işleminden sonra yapılacak incelemeler sonucunda, aylık bağlama kararını etkileyecek durumların tespit edilmesi halinde, tespit edilen eksikliklerin giderilmesi için durum aylık bağlanana ve ilgili Vakfa tebliğ edilir. Eksikliklerin giderilmemesi halinde, 15 inci madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, tebligat tarihinden itibaren üç aylık sürenin sona erdiği tarihin içinde bulunduğu ödeme döneminin sonunda aylık kesme veya düzeltme işlemi yapılır ve fazla ödenen tutarlar geri alınır.

4) Bakanlık Denetim Hizmetleri Başkanlığı tarafından her yıl, 2022 sayılı Kanun kapsamında yapılan ödemelere ilişkin olarak, ödeme türü, hak sahiplerinin ağırlıklı olduğu ikamet bölgeleri, sistemin sağladığı güvenlik dereceleri ve benzeri ölçütler üzerinden yapacağı risk değerlendirme sonuçlarına göre ve örneklem metoduyla belirlediği hak sahiplerinin durumunu inceler ve sonuçlarını, uygulamaya yönelik önerileri ile birlikte Bakanlığa raporlar. Genel Müdürlük bu raporda yer verilen ve uygulamada tespit ettiği diğer yaygın uygulama hatalarını her yıl Vakfa yazılı olarak bildirir.

SORU: Engelli ve yaşlılık aylıklarına haciz işlemi yapılabilir mi?

2022 sayılı Kanun uyarınca bağlanan aylıklar kişinin rızası olsa bile haczedilemez, başkasına devir ve temlik edilemez. 19 Ağustos 2018 tarihinde Yönetmelik değişikliği öncesi, bu cümlenin başında bulunan “nafakaya ilişkin haklar saklı kalmak kaydıyla” ifadesi yürürlükten kaldırılmıştır. Daha önce engelli maaşından nafakaya ilişkin mahkeme kararının Vakfa ulaştığı tarih itibarıyla “kesinti işlemleri” menüsü kullanılarak nafaka kaydı girilirdi. Böylece ödenen aylık üzerinden nafaka kesintisi yapılabilmekteydi. Yeni düzenlemede nafakaya ilişkin bir hükmün yer almaması, “aylıklardan nafaka kesintisinin olmayacağının bir göstergesi” sonucunun çıkarılıp çıkarılmayacağı konusu belirsizdir.

SORU: Aylıklardan vergi kesilmekte midir?

Aylıkların bağlanmasında ve ödenmesinde kullanılan bütün belgeler, her türlü vergi ve resim ödemelerinden muaftır.

SORU: Başka bir amaç için alınmış engelli sağlık raporu ile aylık almaya başvuru yapılır mı?

Bu sorunun cevabı için, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü tarafından 13. 10.2017 tarihinde yazılan ve tüm Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakıfların (SYDV) gönderilen “2002 Sayılı Kanun Kapsamındaki Aylıklara İlişkin Muhtelif Talepler Hakkında” Konulu yazına bakmak gerekir. Yazıda Bakanlık “sınırlandırılmış rapor” ifadesini kullanarak, başka amaçlar için alınmış bir raporun, engelli aylığı almak amaçlı kullanılamayacağını belirterek, takdir yetkisini Vakfa bırakmıştır.

İlgili yazıda geçen ifadeler şunlardır:

Sağlık Kurulu Raporlarının Değerlendirilmesi

1. Sağlık kurulu raporlarının 30.03.2013 tarihli Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Raporları Hakkında Yönetmeliğinde belirtilen şartlara uygun düzenlenmiş olması gerekmektedir.

2. Sağlık kurul raporlarının herhangi bir kullanım amacıyla sınırlandırılmamış olması veya kullanılan amaçların arasında “sosyal yardım” veya “2022 sayılı Kanun kapsamındaki aylıklardan faydalanmak” olması gerekmektedir.

Öte yandan, Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Raporları Hakkında Yönetmelikte yer alan şartları sağlayan ancak “sosyal yardım” veya “2022 sayılı Kanun kapsamındaki aylıklardan faydalanmak” dışındaki farklı bir kullanım amacıyla sınırlandırılmış raporların 2022 sayılı Kanun kapsamındaki aylık müracaatlarında kullanılıp kullanılamayacağı hususunda tereddüt edilmesi halinde raporu tanzim eden hastaneden teyit alınarak aylık başvuruları alınabilir.

3. Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Raporları Hakkında Yönetmeliğin 10. Maddesine göre sağlık kurul raporuna SYD Vakıfları itiraz dilekçesi ve sağlık kurul raporunun tasdikli örneği ile birlikte, İl Sağlık Müdürlüğüne itiraz edebilmektedir. Sağlık kurul raporu alacak kişi İl Sağlık Müdürlüğüne en yakın farklı bir sağlık kurulu raporu vermeye yetkili hastaneye gönderilmektedir. İtiraz edilen sağlık kurulu raporu ile itiraz üzerine verilen sağlık kurul raporundaki kararlar aynı yönde ise sağlık kurul raporu kesinleşecektir. Sağlık kurul raporlarının farklı olması durumunda kişi yeniden muayene edilmesi ve sağlık kurulu raporu tanzim edilmesi amacıyla yine İl Sağlık Müdürlüğü kanalıyla Sağlık Bakanlığınca belirlenmiş olan hakem hastanelerden kişinin ikamet ettiği yere en yakın bir hakem hastaneye gönderilmektedir. Hakem hastanenin sağlık kurulunca verilen kararı kesindir.

SORU: 15 yaşından küçüklerin engelli sağlık raporlarında resim olması zorunlu mudur?

15 yaş altında olanlar için resim zorunluluğu yoktur. Bu kişilerin raporlarında fotoğraf bölümü hastane başhakimliğince mühürlenmemiş olmalıdır.

SORU: 3294 sayılı Kanun ve Genel Sağlık Sigortası (GSS)-Gelir Testi işlemlerinde kullanılan muhtaçlık ölçüt ve sınırları aynı mıdır?

3294 sayılı Kanun ve GSS-Gelir Testi işlemlerinde kullanılan muhtaçlık ölçüt ve sınırları ile 2022 sayılı Kanunun belirlediği muhtaçlık sınırı ilişkilendirilmemelidir. Evdeki kişi başına gelir brüt asgari ücretin üçte birinden az olanlar (676 TL) Genel Sağlık Sigortasından hiç bir ücret ödemeyerek faydalanabilecekler.

SORU: Başvuru yapanlara ait bilgi ve belgeler nasıl arşivlenmektedir?

Sosyal Güvenlik Kurumu (Mülga) Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğünden devralınan arşivde yer alan dosyalar gerekli görülmesi halinde Bakanlık tarafından ilgilinin ikametgâhının bulunduğu yer Vakfına gönderilir. Gönderilen dosyalar aylığın kesilmesini izleyen yılın başından itibaren 5 yıl boyunca mevzuatı gereğince muhafaza edilir. 5 yıl geçtikten sonra başvuruda bulunulması halinde eski ama geçerli ya da yeni tarihli bir raporun ibrazı gerekmektedir.

SORU: Bu Yönetmeliğin hazırlanmasından ve yürürlüğünden sorumlu Bakanlıklar hangileridir?

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından müştereken hazırlanan bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer ve bu Yönetmelik hükümlerini Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı yürütür. Yönetmelikte son değişiklik 19.08.2018 tarihinde yapılmış ve yayım tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.

Bu bilgiler aşağıdaki mevzuat kaynak alınarak düzenlenmiştir:

01.07.1976 Tarihli 2022 Sayılı 65 Yaşını Doldurmuş İhtiyacı Olan, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun

25.01.2013 Tarihli 65 Yaşını Doldurmuş İhtiyacı Olan, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşları ile Engelli ve Muhtaç Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Yönetmelik (2018 yılı içindeki değişiklikler işlenerek)

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan 2022 Yaşlı ve Engelli Aylıkları Kılavuzu (2013)

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü tarafından 13. 10.2017 tarihinde yazılan ve tüm Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakıfların (SYDV) gönderilen “2022 Sayılı Kanun Kapsamındaki Aylıklara İlişkin Muhtelif Talepler Hakkında” Konulu yazı.

Bilgi talebi için: Alo 144 ü arayarak; başvurunuz hakkında, başvurunuzun takibi ve maaşınız ile ilgili sorunlarınız hakkında bilgi alabilirsiniz.

Sağlık Kurulu raporunun yetkili hastanelerden alınmış olmasına rağmen ilgili hastanenin sistemde kayıtlı olmadığı durumlarda [email protected] ’ye mail gönderilerek hastanenin sisteme kaydedilmesi talep edilir.

SON SÖZ: Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesinde engellilik durumu, engel oranları ile açıklanmaz. Hakların kullanımında, engel oranlarına göre kısıtlamaya gidilmesi bu Sözleşmeye aykırıdır. Sözleşmede ve Engelliler Hakkında Kanunda yer alan engellilik tanımında, “engel oranı %40 ve üzerinde olanlar engellidir” diye bir ifade yoktur. 2022 sayılı Kanun metninde de engel oranına yönelik bir ibare olmadığı halde Yönetmelik, en az %40 engel oranı ile aylık alma hakkını, engel oranı %40’ın altında olanlar aleyhine kısıtlamaktadır. Bunun yanında %70 ve üzeri engel oranı olan engelli bir bireyin, engelli çocuğu için “engelli yakını maaşı alma” hakkı da yoktur. Yönetmelikte engel oranı %70 üzerinde olan her engelli bireyin “başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde engelli ” olarak tanımlanması, hangi bilimsel yaklaşımla %70 oranının belirlendiği sorusunu akla getirmektedir. Ayrıca engelli bireyin, bağımsız bir birey olarak kabul edilerek, sadece kendisinin geliri dikkate alınması gerekirken, bu Yönetmelikle hanede yaşayan (akraba olan ya da olmayan) herkesin geliri hesaba katılmaktadır. Bu da hem Sözleşmeye hem de sosyal devlet anlayışına uygun olmayan bir yaklaşımdır. Bu uygulamanın sonuçları, engelli bireylerin bağımsız yaşam hakkının ihlaline neden olmaktadır. Bununla birlikte, bu Yönetmelik uygulamasında, değişen aile dinamiklerinin ve özel durumların dikkate alınması zorunlu olmalıdır. Örneğin; aynı hanede yaşamasa da eşlerin gelirlerinin dikkate alınması, boşanma sürecinde olan bireyleri oldukça zorlamaktadır.

DÜZENLEYEN: Ayşe SARI

SAHİMSEN ENGELLİLER KOMİSYON BAŞKANI

SİMESEN Genel Merkez Engellilik Mevzuat Danışmanı

TEYVAK Yönetim Kurul Üyesi

Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Engelli Danışma ve Koordinasyon Birim Sorumlusu

Engelli Çocuk Hakları Ağı (EÇHA) üyesi

Son Gözden Geçirme Tarihi: 21.08.2018

LÜTFEN İSİM ALMADAN ALINTI YAPMAYINIZ