EVDE BAKIM MAAŞI KONUSUNDA SIK SORULAN SORULAR

Evde Bakım Aylığı Bağlanması Usul ve Esasları

Ayşe SARI, Sosyal Hizmet Uzmanı, Ankara

Evde bakım aylığı, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununa 2005 yılında ilave edilen 7. Ek Madde kapsamında ödenmeye başlanmıştır.  

Buna göre;

1. Hane geliri hesabında, tüm gelirler hesaba dâhil edilir. Ramazan ve Kurban Bayramlarında emeklilere ödenen bayram ikramiyeleri hane geliri hesabına dâhil edilmez.
2. Engelli bireyin, hande birlikte yaşadığı akrabaları gelir hesabında dikkate alınır.
3. Gelir hesabında kişi başı aylık gelir, asgari ücretin üçte ikisinden az olmalıdır.
4. Engelli bireyin “bakıma ihtiyacı olan birey” olması zorunludur. Dolayısıyla engelli sağlık kurul raporunda ağır engellilik ya da yeni Yönetmeliklere göre ağır engelliliğin karşılığı olan ifadelerin yazılı olması evde bakım aylığının bağlanması için yeterli bir şart değildir.
5. Aynı hanede birden fazla ağır engelli ya da karşılığı olan ifadelerin olduğu rapora sahip engelli birey varsa, birinci engelliden sonraki her engelli kişi, iki kişi sayılır.
6. Evde bakım aylığı, engelli bireyin evde bakımı için ödenen bir sosyal yardımdır.
7. Resmi (Bakanlığa bağlı) veya özel bakım merkezlerinde bakım hizmeti (yatılı bakım hizmeti) alan engellilerin ailelerine aylık ödenmez.

Başvuru Bilgileri: Evde bakım aylığı başvurusu; illerde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne, ilçelerde sosyal hizmet merkezlerine yapılır. Başvuru mutlaka dilekçe ile yapılmalıdır. Başvuruyu alan memurun, “siz gerekli şartları sağlamıyorsunuz” diyerek başvurunuzu almamasına izin vermeyiniz. Dilekçeyi vererek, incelemenin başlatılmasını sağlayınız.

Evde bakım aylığında gerekli belgeler: Engelli bireye bakım verecek kişi mevcut engelli sağlık kurul raporu ile birlikte başvuruyu başlatabilir. Sosyal hizmet yetkilileri, başvuru yapan kişiden gerekli belgeleri isteyecektir. Eğer başvuru olumsuz sonuçlanırsa, hangi nedenle olumsuz sonuçlandığının yazılı olarak istenmesi, itiraz ve diğer başvuru mekanizmalarına başvuru için gereklidir.  Müracaat için gerekli belgeler şunlardır:

1. Başvuru dilekçesi,
2. Engelli kişinin engelli sağlık kurul raporu,
3. Engelli kişinin ve bakım verecek kişinin kimlik fotokopisi ve aslı,
4. Adrese dayalı sistemde hanede kimlerin yaşadığının beyanı (ikametgâh adres belgesi).
5. Hanede yaşayanların gelir durumunu gösterir aylık bordrosu, varsa kira gelir beyanı, mal durumunu gösterir belgeler,
6. Engelli kişiye ait iki adet resim,
7. Engelli kişi okuyorsa öğrenim belgesi,
8. Engelli birey için varsa vasi kararı belgesi,
9. Anne ve baba boşanmış ise mahkeme kararı.

Boşanma davası devam edenlerden ebeveynlerden biri ayrı evde yaşıyor olsa da ayrı yaşayan ebeveynin geliri de beyan edilecektir.

Evde bakım aylığı başvurusu için engelli sağlık raporunun/ÇÖZGER’in niteliği: 20 Şubat 2019 tarihinde yayınlanan ve aynı gün yürürlüğe giren Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ve Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER) ile birlikte Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak eski Yönetmeliğe göre alınmış ve süresi devam eden engelli sağlık kurul raporları geçerliliğini korumaktadır. Yürürlüğe giren her iki Yönetmeliğe göre sürekli raporların yenilenmesine gerek olmadığı belirtilmiştir. Engelli sağlık kurul raporu 20 Şubat 2019 tarihi öncesi alınmış ise; evde bakım aylığı başvurusu yapmak için mutlaka “ağır engelli’’ kısmının işaretli olması gerekmektedir.

20 Şubat 2019 tarihinden sonra rapor alanların raporunda ise ağır ya da hafif engellilik ifadeleri kaldırılmış, ağır engelliliğin karşılığı olan ifadeler yönetmeliklerde açıklanmıştır. Buna göre erişkinler için engelli sağlık kurul raporunda ağır engelliliğin karşılığı olan ifade; “tam bağımlı” ifadesidir. “Kısmi bağımlı” ya da “bağımsız” ifadesi olanların, engel oranı ne olursa olsun evde bakım aylığı başvuruları dikkate alınmaz.

18 yaş altı çocuklar için alınan ÇÖZGER’de ise artık engel oranı yazmayacağı ve çocukların engellilik durumlarının özel gereksinim düzeyinde değerlendirileceği bilinmelidir. ÇÖZGER’e göre ağır engelliliğin karşılığı olan ifadeleri ise; 5,6 ve 7. kategori dediğimiz özel gereksinim düzeyleridir. Bunlar;

5. kategori; “Çok ileri düzeyde ÖGV”,

6. kategori; “Belirgin ÖGV”

7. kategori; “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)”

ifadeleridir.

Başvuruda, engellilik raporunun ve ÇÖZGER raporunun aslı belgesi verilmez. Bunun yerine raporun alındığı hastane başhekimliğince “aslı gibidir” onaylı ve ıslak imzalı fotokopisi yeterlidir. Bunun yanında; Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğe göre engelliler ile ilgili işlemlerde “istenen belgenin aslının getirilmesi hâlinde, belgenin fotokopisi, aslına uygunluğu kontrol edildikten sonra ilgili görevli tarafından isim ve unvan yazılarak tasdik edilir” (madde 8).

20 Şubat 2019 tarihi sonrası engelli sağlık kurul raporu veren birçok hastane “aslı gibidir” kaşesi basmamakta, kişinin e-nabız sisteminden rapor örneğini alabileceğini ifade etmektedir. Yönetmeliğe göre düzenlenen raporlar kişinin e-nabız sistemine yüklenmektedir. 18 yaş altı çocuklar için de e-nabız sisteminden giriş yapılabilmektedir. Bu konuda bilgi almak için https://enabiz.gov.tr/ adresini inceleyebilirsiniz.

Evde bakım aylığı alanlar, rapor sürelerine dikkat emelidir. Engellilik raporunun/ÇÖZGER’in süresinin bitmesi halinde eğer yeni rapor alınıp yetkililere teslim edilmemiş ise aylık kesilebilir. Bu nedenle rapor süresi dolmak üzere olanlar en kısa zamanda raporu alıp sosyal hizmetlere vermek zorundadır. Raporu zamanında teslim etmediği için aylığı kesilenlere eski dosya üzerinden işlem yapılıp aylığın devamı sağlanamayacağından, bu kişiler yeniden başvuru yapmak zorunda kalacaklardır. 

Herhangi bir nedenle rapor değişiminde ağır engellilik/tam bağımlık/ÇÖZGER’deki ağır engellilik karşılığı ifadelerde bir değişiklik olursa aylık kesilebilir.

Evde bakım aylığı bağlanması için gerekli şartlar: Evde bakım aylığının bağlanması için raporun uygunluğu ya da gelir durumunun uygunluğu tek başına yeterli değildir. Aşağıdaki tüm şartların sağlanması gerekir. Bunlar:

1. Eski Yönetmeliğe göre alınmış engellilik raporunda; ağır engelli, yeni Yönetmeliklere göre erişkinler için; tam bağımlı, çocuklar için; çok ileri düzeyde özel gereksinim var, belirgin düzeyde özel gereksinim var ya da özel koşul gereksinimi var ifadelerinden birinin olması,
2. Haneye giren tüm gelirlerin toplanıp hanedeki kişi sayısına bölünmesi halinde aylık kişi başı gelirin; asgari ücretin üçte ikisinden az olması,
3. Başvuru sonrası, sosyal hizmetler yetkililerin evde yapacağı inceleme sonucunda engelli kişi hakkında “bakıma ihtiyacının olduğu” hakkında karar vermesi gerekir.

Bakıma ihtiyacı olan engelli ifadesi: Engellilik ve ÇÖZGER raporunda ağır engelli/tam bağımlı ya da ÇÖZGER’in ağır engellilik karşılığı olan ifadelere sahip olanlar hakkında doğrudan “bakıma ihtiyacı vardır” kararı verilmez. Engellilik sınıflandırmasına göre ağır engelli olduğu belgelendirilenlerden; günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olduğu bakım raporu ile tespit edilenler, bakıma ihtiyacı olan bireylerdir.

Haneye giren tüm gelirler dikkate alınır. Banka hesaplarının incelenmesi söz konusu olabilir. Kaldı ki bankada hesabı olanların bu durumu başvuru esnasında beyan etmesi gerekir. Temel ihtiyaçlar için yapılan harcamalar dâhil hiçbir gider gelirden düşülmez. Kişilerin ödediği kredi veya aylıklarının hacizli olması dikkate alınmaz. Hanenin tüm gelirleri toplanıp hanedeki kişi sayısına bölünür. Kişi başı aylık gelir asgari ücretin üçte ikisinden az olmalıdır. 2019 yılı için bu tutar; 1219 liradır. Evde bakım maaşı için hane geliri testinde; hanenin kredi ödemeleri, maaşının hacizli olması ve diğer giderleri göz önünde bulundurulmaz.

Başvuru sonrası sosyal inceleme/değerlendirmeye dair hususlar: Belgeleri tamamlanan engelli ve ailesi hakkında, bakım hizmetleri değerlendirme heyeti, engelliyi ve ailesini ikametgâhında, ikametgâh adresinde yaşamıyorlar ise fiilen yaşadıkları yerde ziyaret ederek, bakım raporunu hazırlar. Ayrıca, terk edilmiş ve kimsesiz engellilerin belirtilen belgeleri tamamlayamaması durumunda, İl Müdürlüğünce belgelerin tamamlanması için yardım sağlanır. Bu ziyaretin ne zaman yapılabileceği hakkında, başvuru sırasında bilgi alınız. Eğer engelli birey özel eğitime devam ediyorsa ya da sık sık tedaviye götürülüyorsa, gelen yetkililer aileyi evde bulamayacağından bu durumun yetkililere bildirilmesi gerekir. Yetkililerin haneye geldiklerinde, engelli bireyin yalnız olması ya da bakım verecek kişinin evde olmaması yetkililerin düzenleyeceği raporda yer alacağından aylık bağlanmamasına neden olabilecektir.

Bakım raporunun hazırlanması sürecinde, engelliye ait veya bakmakla yükümlü olunan birey sayısına göre engelliye düşen gelir ile engellinin ve ailesinin fiziksel, zihinsel, duygusal, psiko-sosyal ve demografik özellikleri ve özgeçmişleri, engeli ve engelliyi kabullenme durumu, uygun bakımın verilip verilmediği, engelli bireyin ev içinde neleri yapıp neleri yapamadığı (bağımsız olup olmadığı) tespit edilerek engellinin hakları, yararlanabileceği özel eğitim, mesleki rehabilitasyon, tıbbi tedavi ve rehabilitasyon, sosyal yardımlar, koruyucu aile, evlat edindirme gibi hizmetler hakkında değerlendirme yapılır, varsa kanaat ve teklif belirtilir. Ayrıca gözlemlenen yaşam standardı ile beyan edilen gelir arasında farklılık görülmesi hâlinde, gelire ilişkin ilave bilgi ve belge istenir ve resmi veya özel kişi, kurum ve kuruluşların bilgilerinden yararlanılır.

Engelli bireye bakım verecek/aylık bağlanacak kişinin akraba olması şartı: Üveyler dâhil olmak üzere bakıma ihtiyacı olan engellinin; eşi, çocukları ile çocuklarının eşleri, ana ve babası ile bunların ana ve babası, torunları ile torunlarının eşleri, kardeşleri ile kardeşlerinin eşleri, kardeşlerinin çocukları ile kardeş çocuklarının eşleri, eşinin ana ve babası, eşinin kardeşleri, eşinin kardeşlerinin eşleri ile çocukları, amcaları ve amcalarının eşleri, amca çocukları ile bunların eşleri, halaları ile halalarının eşleri, hala çocukları ile bunların eşleri, dayıları ve dayılarının eşleri, dayı çocukları ile bunların eşleri, teyzeleri ve teyzelerinin eşleri, teyze çocukları ile bunların eşlerinden her birine bakım aylığı bağlanabilir.

Engelli birey ile bakım veren kişinin aynı hanede oturması hakkında: Bakıma ihtiyacı olan engelli ile akrabanın aynı adreste ikamet etmesi esastır. Ancak, bakıma ihtiyacı olan engelliye bakacak başka kişinin bulunamaması durumunda bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin de bakım hizmetinin verilmesinde sorun veya yetersizlik olmayacağına kanaat getirmesi şartıyla, bakım hizmeti her gün rahatlıkla gelinip gidilebilecek yakınlıktaki farklı adresteki akraba tarafından da verilebilir. Bu durumda, bakıma ihtiyacı olan engellinin yirmi dört saat içindeki tüm bakım ihtiyacının giderilmesi ve fiilen en az sekiz saat bakıma ihtiyacı olan engelli ile birlikte olunması ve bakım raporunda sekiz saatten az olmamak üzere kaç saat birlikte olunacağının belirtilmesi gereklidir. Son karar sosyal hizmetler değerlendirme heyetine aittir.

Bir kişinin birden fazla engelli birey için bakıcı olabilmesi hakkında: Evde bakıma muhtaç olan birden fazla kişi varsa; bir bakıma muhtaç engelliden sonraki her bir bakıma muhtaç engelli kişi 2 kişi sayılır. Eğer gerekli şartlar sağlanıyorsa, bir kişi birden fazla engelli birey adına bakım aylığı alabilir.  Burada dikkat edilmesi gereken konu engelli kişilerin sağlık raporunda ağır engelli (tam bağımlı ve ÇÖZGER için 5,6 ve 7. Kategori) ifadesinin olmasıdır. Eğer bir engelli ağır engelli, diğeri hafif engelli ise ya da her ikisi de hafif engelli ise bu hüküm o hane için uygulanmaz.

Bakım verecek hiçbir akrabası olmayanlar hakkında: Engelli birey akrabası olmadığı halde, kurumda bakılmak istemeyebilir ve kendi yaşam alanında yaşamak isteyebilir. Kendisine bakım verecek bir akrabası olmayanlar; kendisine bir vasi atar. Vasisinin bakım hizmetini vermeyi talep etmesi ve bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin uygun görmesi şartıyla, vasi ilgili mevzuata göre akraba kabul edilerek bakıma ihtiyacı olan engelliye bakım hizmeti verebilir ve bu hizmet karşılığında bakım ücreti alabilir. Bu vasilik sadece engelli bireye bakım vermek ve evde bakım aylığını almak içindir. Herhangi bir kısıtlamaya yol açmayacak şekilde alınması gerekir.

Başvuruların ne kadar sürede sonuçlandığı hakkında: Bu soruya net cevap vermek zordur. Acil durumda olanlara incelemede öncelik tanınır, diğer başvurular sıraya konulur. Yetkililer, kaç gün içinde eve sosyal incelemeye geleceklerine dair bilgi vereceklerdir. Başvurulardaki yoğunluk, illere göre değişiklik göstermektedir. Normal şartlarda bakım “aylığının onaylandığını takip eden ilk aybaşı” aylık bağlanır.

Aylığın hangi bankaya yatırıldığı hakkında: Başvurusu kabul edilenlerden TC Ziyaret Bankasından hesap açılması istenir. Evde bakım aylığını Ziraat Bankasından başka bir bankaya transfer ettirebilmek için il/ilçe sosyal hizmetler müdürlüğüne başvurmak gerekmektedir.

Evde bakım aylığı için ödenen tutar: Şubat 2014’e dek bir asgari ücret tutarı olarak ödenen evde bakım aylığı, bu tarihten itibaren hesaplanma yöntemi değişmiş ve aylık memur aylık katsayısının 10.000 gösterge rakamı ile çarpımı ile elde edilen tutar olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla memur aylık katsayısına zam gelirse, evde bakım aylığına da zam gelmektedir. Ödemeler aylık olarak yapılmaktadır. 2019 yılı ikinci 6 ay için ödenen aylık tutar; 1383 liradır.

Aylık bağlandıktan sonra sosyal hizmetler yetkilileri ev ziyaretleri yapar. Aylık bağlandıktan sonra da yetkililer, uygun gördükleri zaman aralığında kontrol amaçlı ev ziyareti yapacakladır. Bu ziyarette, bakıma yönelik yukarıdaki hususlarda inceleme yapıp, rapor hazırlayacaklardır.  

Aylık bağlandıktan sonra bildirimi zorunlu durumlar: Evde bakım aylığına başvuru sırasında istenen şartlarda bir değişiklik olması halinde, sosyal hizmetler yetkililerine bu durumlar hakkında bildirim yapmak zorunludur. Aşağıdaki durumlarda bildirim yapılmalıdır:

1. Hanede yaşayan kişi sayısın eksilmesi ya da artması,
2. Hane üyelerinden çalışmakta olanların aylıklarına zam gelmesi,
3. Oturulan evden başka bir il, mahalle, apartman ya da daireye taşınılması,
4. Engelli bireyin vefatı,
5. Bakım veren kişinin değişmesi, çalışmaya başlaması,
6. Engelli bireyin ya da bakım verenin hastanede yatması,
7. Yazlık/kışlık tatile çıkılması
8. Raporun süresinin bitmesi, engellilik halinin ya da ağır engellilik şartının ortadan kalkması,
9. Engelli bireyin işe girmesi,
10.  Ev, araba, arsa gibi taşınır-taşınmaz mal alım ve satımı,
11.  Fazla mesai ücreti alınması.

Başvurusu kabul edilmeyen engelliler için yapılacak işlemler:

a) İl müdürlüğünce, engellinin veya yasal temsilcisinin talebinin olumsuz değerlendirildiği, engelliye veya yasal temsilcisine 30 gün içinde yazılı olarak bildirilir.

b) Engelli veya yasal temsilcisi tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde bakım raporuna itiraz edebilir.

c) İtiraz talebi il müdürlüğünce değerlendirilir, gerek görülmesi hâlinde yeniden bakım raporu hazırlanması için farklı personelden oluşan bakım hizmetleri değerlendirme heyeti görevlendirilerek işlem yapılır.

Yapılacak itirazlarda ikinci Bakım Hizmetleri Değerlendirme Heyetinin verdiği karar nihai karardır. İtiraz konusu sağlık kurulu raporu kaynaklı ise il müdürlüğü durumu il sağlık müdürlüğüne bildirerek yürürlükteki yönetmeliklere göre işlem yapılmasını ister. İl müdürlüğü yeni sağlık kurulu raporu doğrultusunda gerekli işlemi yapar.

Evde bakım aylığı alanlardan engelli aylığı bağlatacaklar hakkında: Evde bakım aylığı haneye geliri olarak değerlendirilir. Ancak “evde bakım aylığı alanlara engelli maaşı bağlanmaz” diye bir kural yoktur. Engelli aylığı başvurusunda evde bakım aylığı dâhil tüm gelirler toplanıp kişi sayısına bölünür. Aylık kişi başı gelir asgari ücretin üçte birinden az ise engelli bireye engelli aylığı da bağlanır.

Belirli dönemlerde çalışan aile üyelerinden fazla mesai ücreti alanların durumu: Ailede bazı dönemlerde fazla mesai nedeniyle aylıklarda artış olması durumunda evde bakım aylığının kesilmemesi, fazla mesai ücretinin toplanıp 12 aya bölünmesi ile aylık gelire dâhil edilmesi gerekir. Bu yönde bir karar çıkarsa, sonuca itiraz edilmesi önerilir.

Evde bakım aylığı alan annenin çalışması konusunda:  İşe girmeden önce mutlaka sosyal hizmetlerden bilgi alınız. İşe girildiğinde alınacak maaş, geliri artıracağından yeniden gelir hesabı yapılması gerekir. Bunun yanında bakım veren annenin çalışırken bakım aylığının devam edip etmeyeceği ile ilgili son karar sosyal hizmetler değerlendirme heyetindir. İlgili mevzuatta “ en az 8 saat kesintisiz fiili bakım” şartının sağlanması önemli bir ayrıntıdır.

Evde bakım aylığı alırken, engelli bireyin gündüzlü hizmet veren kurumlardan  ve geçici olarak bakım merkezlerinden yararlanmaları halinde evde bakım aylığının kesilip kesilmeyeceği hususu: 2012 yılında yayınlanan Genelgeye göre gündüzlü hizmet veren aile danışma ve rehabilitasyon merkezlerinin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının uygun olmadığı belirtilmiş iken 2013/08 Sayılı “Evde Bakım Hizmetinden Yararlanan Engelli Bireylerin Diğer Hizmetlerden Yararlanması Hakkında Genelge” ile bu konuda düzenleme yapılmıştır. Buna göre Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde gündüzlü hizmet veren aile danışma ve rehabilitasyon merkezlerinin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden de faydalanmalarına ihtiyaç duyulduğu anlaşılmış ve Genelge; “Evde bakım hizmetinden faydalanan engelli bireylerin bu hizmetten faydalanmakta iken Kurumumuz bünyesinde gündüzlü hizmet veren aile danışma ve rehabilitasyon merkezlerinin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden haftada 16 saati geçmemek kaydıyla faydalanmaları ya da 26.10.2010 tarih ve 2010/12 No'lu Geçici ve Misafir Olarak Bakım Hizmeti Genelgesi kapsamında uygun olan resmi bakım ve rehabilitasyon merkezinde bir yıl içinde en fazla otuz gün geçici ve misafir olarak kalması mümkündür. Belirtilen hizmetlerden birinden ve belirtilen sürede faydalanan engelli bireyin evde bakım ücretlerinin kesinti yapılmadan ödenmesine devam edilmesi gerekmektedir." şeklinde yeniden düzenlenmiştir.

Engelli bireylerin resmi bakım ve rehabilitasyon merkezinde bir yıl içinde en fazla kırk beş gün geçici ya da misafir olarak kalması yönünde düzenleme beklenmektedir.

Evde bakım aylığına haciz işlemi ve aylığa istinaden bankadan kredi çekilmesi: Evde bakım aylığını gösterilip hiçbir bankadan kredi alınamaz. Bu aylık, sosyal yardım olduğundan haczedilemez.

Boşanmış ebeveynler ve eşinden ayrı yaşayanların durumu: Boşanmanın gerçekleşinceye dek ayrı hanelerde yaşıyor olsa da, ayrı yaşayan eşin geliri de hane gelirine dâhil edilir.

Örneğin; velayeti babada olan bir çocuğa annesi kendi evinde bakıyorsa, şartlar uygun ise evde bakım aylığı bağlanır. Ancak hane dışında yaşayan babanın geliri, hane gelirine dahil edilir.

ÖTV istisnalı araç alımında aylığın kesilip kesilmeme durumu: Aylık başvurusunda, araç alınmış durumda ise; bu aracın nasıl değerlendirileceği, gelir hesabında dikkate alınıp alınmayacağı sosyal hizmetlerin kararına bağlıdır. Her türlü taşınır- taşınmaz mal alım ve satımı hakkında sosyal hizmetlere bilgi verilmelidir. ÖTV istisnalı araç alım ve satımında da bilgi verilmesi zorunludur. Başvuru aşamasında ÖTV istisnalı araç sahibi olmanın ya da aylık bağlandıktan sonra ÖTV istisnalı araç almanın gelirle ilişkisine dair henüz doğrudan bir mevzuat yoktur. Ancak aracın satışında gelir elde edilmesi, yeni araç almak için bir gelirin varlığı (araç bedeli akrabalar tarafından verilse dahi), sosyal hizmetlerce muhtaçlığın olmadığı yönde değerlendirme yapılmasına neden olabilir. Bazı illerde ÖTV istisnalı araç alımı geliri etkilemez iken bazı illerde aracın cinsine göre aylığın kesilme nedeni olabilir. Aracın satışı halinde elde edilen gelir, hane gelirine dâhil edilerek yeniden gelir testi yapılacaktır. Yapılacak hesaplamada; araç alım bedeli ya da satış bedeli 12’ye bölünür. Bu miktar 12 ay boyunca haneye gelir olarak ilave edilir. Kişi başı aylık gelir aşılırsa aylık kesilebilir. Tüm gelirler toplanarak toplam gelir hanedeki kişi sayısına bölünür. Kişi başı; asgari ücretin üçte ikisinden fazla düşerse bakım aylığı kesilecektir.

OYAK üyeleri hakkında: TSK’da görevli muvazzaf personelin OYAK kesintileri gelire dâhil edilmez. Ancak TSK da görevli Devlet Memurlarının OYAK üyeliği isteğe bağlı olduğu için kesilen aidat, gelire dâhil edilmeye başlanmıştır. Bu konuda sosyal hizmetlerden bilgi alınız. Bakınız: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Genelge (2012/24)

Adına evde bakım aylığı bağlanan engelli bireyin çalışması halinde: Evde bakım aylığı alınan engelli bireyin çalışıyor olması bakım aylığının bağlanmasına ya da devamına tek başına engel değildir. Gelir durumunun, engelli bireyin alacağı aylık dikkate alınarak yeniden incelenmesi gerekir ki; kişi başı aylık tutar asgari ücretin üçte ikisini aşarsa, aylık bağlanmaz, bağlanmışsa kesilir. Bunun yanında engelli bireyin işe gidiş gelişlerinde ve mesai saatleri içinde bakımının, bakım veren tarafından yapılıp yapılmadığı, yetkililerce değerlendirilir. Bu nedenle bir işte çalışan engelliler ile ilgili olarak evde bakım aylığında son karar; sosyal inceleme ekibince hazırlanacak rapora bağlıdır. Bakınız: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Genelge (2012/24)

Hanede ticari faaliyetlerle uğraşan biri varsa: Ticari faaliyetlerle uğraşan engelli yakınının gelirinin hesaplanmasında müessesenin toplam gelirinden giderlerin düşülmesinden sonraki tutarın dikkate alınması yönünde mütalaa bulunmaktadır.

Engelli yakınına bakım verdiği için kendisine aylık bağlanmış olanların dikkat edeceği hususlar:

1. Bakım hizmeti veren kişi bakım yükümlülüğünü bir başkasına devredemez. Eğer bakıcı değişikliği gerekiyorsa bunu sosyal hizmet yetkililerine bildirerek gerekli işlemleri yaptırması gerekir.
2. Bakım veren kişi, yetkililer tarafından kendisine verilen bakım planına uygun hareket etmelidir.

Aşağıdaki hallerde müdürlüğe bildirim zorunludur.

1. Aylık hane geliri kişi başı net asgari ücretin üçte ikisinin aşılması durumunda,
2. Hane içinde herhangi bir kişi kısa süreli ya da sürekli işe girerse en geç 15 gün içinde,
3. Bakım verilen engelli bireyin çalışmaya başlaması, evlenmesi ve boşanması halinde en geç 15 gün içinde,
4. Engelli bireyin vefatı halinde ölüm belgesi ile en geç 15 gün içinde,
5. Engelli sağlık kurul raporu süreli ise raporun süresi bitiminde,
6. Engelli bireye ait yeni bir rapor alınmış ise 15 gün içinde,
7. Engelli ve beraberinde yaşayanların ev, araba, arsa vb. gibi mal alım ve satımlarında, belgeleri ile birlikte 15 gün içinde,
8. Hane içinde yaşayan kişi sayısı değiştiğinde 15 gün içinde,
9. Yeni bir adrese taşınıldığında en geç 15 gün içinde (fax, telefon, mail ya da şahsen başvuru ile bildirim)

bildirim yapmak zorunludur.

Yukarıdaki şartların en az biri gerçekleştiğinde mutlaka bildirim yapılır. Aksi halde bu durumun yapılan incelemede tespit edildiğinde cezai müeyyidesinin olduğu unutulmamalıdır.  Aylık bağlananlara, yukarıdaki şartlara ilişkin belge imzalatılır. Böylece kişi şartlara uğramadığında aylığının kesileceğini ve kendisine çıkartılan borcu yasal faizi ile birlikte geri ödemeyi beyan eder. Bakım maaşı başvuruları hangi sebeple reddedilirse edilsin müracaatçının tekrar müracaatı için süre bekleme şartı yoktur. Başvuru, yeni müracaat olarak değerlendirilir.

Hanede gelir artışı olup bildirilmediğinde, müdürlüğün yapacağı işlem: “Evde Bakım Ücreti Geri Ödemeleri Hakkındaki Genelgede (2012/26)” şu ifade vardır: Bakıma ihtiyacı olan engelli ve engelliye evde ikametgâhında bakım hizmeti veren kişi; engelli bireye düşen gelirin birinci fıkrada belirtilen gelir ölçütünü aşması halinde, en geç üç ay içinde söz konuşu gelir değişikliğini ile müdürlüğüne bildirmek zorundadır. Gelir değişikliğinin bu tarihten sonra bildirilmesi ya da il müdürlüğünce bu durumun tespit edilmesi halinde bakım hizmeti verilmesi dolayısıyla yapılan ödemeler durdurulur ve söz konusu değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren, yasal faizi ile birlikte, bakım hizmetini veren kişiden genel hükümlere göre takip ve tahsil edilir.”

Geri ödemeler yapılırken hane içi gelirde kişi başına asgari ücretin üçte birinden az gelir olursa yeniden başvuru hakkı doğar. Yeni başvurunun yapılması borçlu olunan geri ödemeleri durdurmaz.

Yersiz Ödenen Geçmiş Borçların Silinmesi Hakkında: 27 Ocak 2017 tarihli 6770 sayılı Kanun ile gerçeğe uygun olmayan belge ve sağlık kurulu raporu kullanımı nedeniyle yapılan ödemeler hariç olmak üzere, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar evde bakım maaşı geri ödemeleri, yasal faizi ile birlikte af olunmuştur.

Bakınız: http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx

Derleyen: AYŞE SARI

SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı

SİMESEN Genel Merkez Engellilik Mevzuatı Danışmanı

TEYVAK Yönetim Kurul Üyesi

Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Engelli Danışma ve Koordinasyon Birim Sorumlusu

Engelli Çocuk Hakları Ağı Üyesi