Evde bakım maaşı bağlanma esasları

10 AĞUSTOS 2019 TARİHİ İLE EVDE BAKIM MAAŞI ALMAK İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR

Ayşe SARI

Sosyal Hizmet Uzmanı

En sık bilgi istenen konulardan biri; evde bakım aylığı konusudur. Evde bakım aylığı alanların yeterli bilgiye sahip olmaması nedeniyle, mağdur olan ailelerden oldukça fazla başvuru alıyoruz. Gelen sorular ve sorunlar örnek alınarak hazırlanmış aşağıdaki metnin bilgi talebinde bulunan herkes için faydalı olacağını umuyorum. Öte yandan 20 Şubat 2019 tarihinde engelli sağlık kurul raporu ile ilgili yönetmelik değişikliği sonrası hem ailelerden hem de kurumlardan bilgi istenmektedir. Yazımızı bu yönetmelikler doğrultusunda güncelleyerek tekrar yayına hazırladık.

Evde Bakım Aylığı ile İlgili Mevzuat

1. Evde Bakım Aylığı ile İlgili Yasa Maddesi:  Evde bakım aylığı, 1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununa 2005 yılında ilave edilen aşağıdaki Ek Madde ile ödenmeye başlanmıştır: 

“Ek Madde 7 – (Ek: 1/7/2005-5378/30 md.; Değişik: 6/2/2014-6518/21 md.) Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı, asgarî ücretin aylık net tutarının 2/3’ünden daha az olan bakıma ihtiyacı olan engellilere, resmî veya özel bakım merkezlerinde bakım hizmeti ya da sosyal yardım yapılmak suretiyle evde bakımına destek verilmesi sağlanır. Hanede birden fazla bakıma ihtiyacı olan engelli bulunması hâlinde, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarının hesaplanmasında birinci bakıma ihtiyacı olan engelliden sonraki her bakıma ihtiyacı olan engelli iki kişi sayılır. (Ek cümle:21/2/2019-7166/1 md.) Bu fıkranın uygulanmasında, 5510 sayılı Kanunun ek 18 inci maddesi uyarınca Ramazan ve Kurban bayramlarında ödenen bayram ikramiyeleri hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarının hesaplanmasına dâhil edilmez”.

Buna göre;

1. Hane geliri hesabında, tüm gelirler hesaba dâhil edilir. Ramazan ve Kurban Bayramlarında emeklilere ödenen bayram ikramiyeleri hane geliri hesabına dâhil edilmez.
2. Engelli bireyin, hande birlikte yaşadığı akrabaları gelir hesabında dikkate alınır.
3. Gelir hesabında kişi başı aylık gelir, asgari ücretin üçte ikisinden az olmalıdır.
4. Engelli bireyin “bakıma ihtiyacı olan birey” olması zorunludur. Dolayısıyla engelli sağlık kurul raporunda ağır engellilik ya da yeni Yönetmeliklere göre ağır engelliliğin karşılığı olan ifadelerin yazılı olması evde bakım aylığının bağlanması için yeterli bir şart değildir.
5. Aynı hanede birden fazla ağır engelli ya da karşılığı olan ifadelerin olduğu rapora sahip engelli birey varsa, birinci engelliden sonraki her engelli kişi, iki kişi sayılır.
6. Evde bakım aylığı, engelli bireyin evde bakımı için ödenen bir sosyal yardımdır.
7. Resmi (Bakanlığa bağlı) veya özel bakım merkezlerinde bakım hizmeti (yatılı bakım hizmeti) alan engellilerin ailelerine aylık ödenmez.

2. Engellilerin Evde Bakımına Destek İçin Verilen Sosyal Yardımlar Hakkında Genelge (2014/07 sayılı): Bu Genelgede evde bakım aylığı ile ilgili tüm iş ve işlemlerin 01.07.2014 tarihine dek Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik hükümleri doğrultusunda yapılacağına dikkat çekilmiş ve bu tarih sonrası yeni bir yönetmelik yayınlanıncaya dek kanun değişikliğinde getirilen muhtaçlığa ilişkin gelir hesaplamasında hane yaklaşımı ve hane içinde birden fazla bakıma ihtiyacı olan engelli bulunması halinde, birinci bakıma ihtiyacı olan engelliden sonraki her bakıma ihtiyacı olan engellinin iki kişi sayılması hükümleri de dikkate alınmak suretiyle söz konusu yönetmelik düzenlemeleri çerçevesinde İl Müdürlükleri tarafından yürütülmesine devam edilmesi istenmiştir.

Genelgeye göre hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarının tespiti ve hesaplanmasında, tüm hane bireylerinin Sosyal Yardım Bilgi Sistemi (SOYBİS) sorgulamalarının kullanılması ödenek aktarma işlemlerinin 31/12/2014 tarihine kadar, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılmasına devam edilmesi, 01/01/2015 tarihinden sonra ise Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü tarafından yapılması sağlanması istenmiştir.

Söz konusu Yönetmelik, 24 Temmuz 2019 tarihi itibarı ile halen yayınlanmamıştır.

Başvuru Bilgileri: Evde bakım aylığı başvurusu; illerde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne, ilçelerde sosyal hizmet merkezlerine yapılır. Başvuru mutlaka dilekçe ile yapılmalıdır. Başvuruyu alan memurun, “siz gerekli şartları sağlamıyorsunuz” diyerek başvurunuzu almamasına izin vermeyiniz. Dilekçeyi vererek, incelemenin başlatılmasını sağlayınız.

Evde bakım aylığında gerekli belgeler: Engelli bireye bakım verecek kişi mevcut engelli sağlık kurul raporu ile birlikte başvuruyu başlatabilir. Sosyal hizmet yetkilileri, başvuru yapan kişiden gerekli belgeleri isteyecektir. Eğer başvuru olumsuz sonuçlanırsa, hangi nedenle olumsuz sonuçlandığının yazılı olarak istenmesi, itiraz ve diğer başvuru mekanizmalarına başvuru için gereklidir.  Müracaat için gerekli belgeler şunlardır:

1. Başvuru dilekçesi,
2. Engelli kişinin engelli sağlık kurul raporu,
3. Engelli kişinin ve bakım verecek kişinin kimlik fotokopisi ve aslı,
4. Adrese dayalı sistemde hanede kimlerin yaşadığının beyanı (ikametgâh adres belgesi).
5. Hanede yaşayanların gelir durumunu gösterir aylık bordrosu, varsa kira gelir beyanı, mal durumunu gösterir belgeler,
6. Engelli kişiye ait iki adet resim,
7. Engelli kişi okuyorsa öğrenim belgesi,
8. Engelli birey için varsa vasi kararı belgesi,
9. Anne ve baba boşanmış ise mahkeme kararı.

Boşanma davası devam edenlerden ebeveynlerden biri ayrı evde yaşıyor olsa da ayrı yaşayan ebeveynin geliri de beyan edilecektir.

Evde bakım aylığı başvurusu için engelli sağlık raporunun niteliği: 20 Şubat 2019 tarihinde yayınlanan ve aynı gün yürürlüğe giren Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ve Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER) ile birlikte Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak eski Yönetmeliğe göre alınmış ve süresi devam eden engelli sağlık kurul raporları geçerliliğini korumaktadır. Yürürlüğe giren her iki Yönetmeliğe göre sürekli raporların yenilenmesine gerek olmadığı belirtilmiştir. Engelli sağlık kurul raporu 20 Şubat 2019 tarihi öncesi alınmış ise; evde bakım aylığı başvurusu yapmak için mutlaka “ağır engelli’’ kısmının işaretli olması gerekmektedir.

20 Şubat 2019 tarihinden sonra rapor alanların raporunda ise ağır ya da hafif engellilik ifadeleri kaldırılmış, ağır engelliliğin karşılığı olan ifadeler yönetmeliklerde açıklanmıştır. Buna göre erişkinler için engelli sağlık kurul raporunda ağır engelliliğin karşılığı olan ifade; “tam bağımlı” ifadesidir. “Kısmi bağımlı” ya da “bağımsız” ifadesi olanların, engel oranı ne olursa olsun evde bakım aylığı başvuruları dikkate alınmaz.

18 yaş altı çocuklar için alınan ÇÖZGER’de ise artık engel oranı yazmayacağı ve çocukların engellilik durumlarının özel gereksinim düzeyinde değerlendirileceği bilinmelidir. ÇÖZGER’e göre ağır engelliliğin karşılığı olan ifadeleri ise; 5,6 ve 7. kategori dediğimiz özel gereksinim düzeyleridir. Bunlar;

5. kategori; “Çok ileri düzeyde ÖGV”,

6. kategori; “Belirgin ÖGV”

7. kategori; “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)”

ifadeleridir.

Evde bakım aylığı başvurusunda engelli sağlık kurul raporunun aslı verilmez. Bunun yerine raporun alındığı hastane başhekimliğince “aslı gibidir” onaylı ve ıslak imzalı fotokopisi yeterlidir. Ancak 20 Şubat 2019 tarihi sonrası engelli sağlık kurul raporu veren birçok hastane “aslı gibidir” kaşesi basmamakta, kişinin e-nabız sisteminden rapor örneğini alabileceğini ifade etmektedir. Yönetmeliğe göre düzenlenen raporlar kişinin e-nabız sistemine yüklenmektedir. 18 yaş altı çocuklar için de e-nabız sisteminden giriş yapılabilmektedir. Bu konuda bilgi almak için https://enabiz.gov.tr/ adresini inceleyebilirsiniz.

Engelli raporunun süresinin bitmesi halinde eğer yeni rapor alınmamış ise aylık kesilebilir. Bu nedenle rapor süresi dolmak üzere olanlar en kısa zamanda raporu alıp sosyal hizmetlere vermek zorundadır. Aksi halde rapor tarihinin bitimi ile aylık da kesilecektir. Aylığı kesilenlere eski dosya üzerinden işlem yapılıp aylığın devamı sağlanamayacağından, bu kişiler yeniden başvuru yapmak zorunda kalacaklardır. 

Herhangi bir nedenle rapor değişiminde ağır engellilik/tam bağımlık/ÇÖZGER’deki ağır engellilik karşılığı ifadelerde bir değişiklik olursa aylık kesilebilir.

Evde bakım aylığının bağlanmasında, engelli bireyin teşhisi değil, bakıma ihtiyacının olduğunun tespiti önemlidir.

Evde bakım aylığı bağlanması için gerekli şartlar: Engelli sağlık kurul raporunda yukarıdaki ifadelerden biri yazılı olanlar aylık bağlanması için başvuru yapabilirler. Ancak evde bakım aylığının bağlanması için tüm şartların sağlanması gerekir. Bunlar:

1.  Engelli sağlık kurul raporunda ağır engelli ya da karşılığı olan ifadelerden birinin olması,
2. Haneye giren tüm gelirlerin toplanıp hanedeki kişi sayısına bölünmesi halinde aylık kişi başı gelirin; asgari ücretin üçte ikisinden az olması,
3. Başvuru sonrası, sosyal hizmetler yetkililerin evde yapacağı inceleme sonucunda engelli kişi hakkında “bakıma ihtiyacının olduğu” hakkında karar vermesi gerekir.

Evde bakım aylığı için engelli bireyin yaşına dair bir kriter yoktur.

Evde bakım aylığı için ödenen tutar: Şubat 2014’e dek bir asgari ücret tutarı olarak ödenen evde bakım aylığı, bu tarihten itibaren hesaplanma yöntemi değişmiş ve aylık memur aylık katsayısının 10.000 gösterge rakamı ile çarpımı ile elde edilen tutar olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla memur aylık katsayısına zam gelirse, evde bakım aylığına da zam gelmektedir. Ödemeler aylık olarak yapılmaktadır.

Bir kişinin birden fazla engelli birey için bakıcı olabilmesi hakkında: Evde bakıma muhtaç olan birden fazla kişi varsa; bir bakıma muhtaç engelliden sonraki her bir bakıma muhtaç engelli kişi 2 kişi sayılır. Burada dikkat edilmesi gereken konu engelli kişilerin sağlık raporunda ağır engelli ifadesinin olmasıdır. Eğer bir engelli ağır engelli, diğeri hafif engelli ise ya da her ikisi de hafif engelli ise bu hüküm o hane için uygulanmaz. Eğer gerekli şartlar sağlanıyorsa, bir kişi birden fazla engelli birey adına bakım aylığı alabilir.  

Engelli birey için bakım aylığı bağlanacak kişiler: Üveyler dâhil olmak üzere bakıma ihtiyacı olan engellinin; eşi, çocukları ile çocuklarının eşleri, ana ve babası ile bunların ana ve babası, torunları ile torunlarının eşleri, kardeşleri ile kardeşlerinin eşleri, kardeşlerinin çocukları ile kardeş çocuklarının eşleri, eşinin ana ve babası, eşinin kardeşleri, eşinin kardeşlerinin eşleri ile çocukları, amcaları ve amcalarının eşleri, amca çocukları ile bunların eşleri, halaları ile halalarının eşleri, hala çocukları ile bunların eşleri, dayıları ve dayılarının eşleri, dayı çocukları ile bunların eşleri, teyzeleri ve teyzelerinin eşleri, teyze çocukları ile bunların eşlerinden her birine bakım aylığı bağlanabilir.

Hane geliri hesabına dâhil edilecek aile üyeleri: Üveyler de dâhil olmak üzere engelli kişinin kendisi ve kendisi ile birlikte aynı evde yaşayan eşi, çocukları ile ana ve babası, çocuklarının eşleri, evli olmayan torunları, ana ve babasının ana ve babası, evli olmayan kardeşleri, eşinin ana ve babası, eşinin evli olmayan kardeşleri, başka bir adreste bulunsa dahi evli olmayan ve eğitimini devam ettiren çocukları ile aynı durumdaki kardeşleri ve eşinin kardeşleri, aynı evde yaşamakta iken er veya erbaş olarak askere gitmiş olan babası, çocuğu ve kardeşi, ayrı adreslerde ikamet etse dahi engelli üzerinde velayeti devam eden anne ve babası, kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunamayan engelli ile aynı evde yaşayan ve bakım hizmeti vermeyi yazılı olarak taahhüt eden akraba, vasi ve bunlarla birlikte aynı evde yaşayan kişileri ifade eder. Bakmakla yükümlü olunan bireyler tanımında yukarıda belirtilen tüm bireylerin gelirleri, toplam gelire dâhil edilir.

Aylığın hangi bankaya yatırıldığı hakkında: Başvurusu kabul edilenlerden TC Ziyaret Bankasından hesap açılması istenir. Aile eğer başka bir bankada hesap açtırmak isterse, bu talebi yetkilere bildirmesi gerekir.

Başvuru sonrası sosyal inceleme/değerlendirmede dikkat edilecek hususlar: Başvuru alındıktan sonra sosyal hizmetler değerlendirme ekibi, engelli bireyi evinde ziyaret eder. Bu ziyaret günü hakkında başvuru sırasında bilgi alınız. Eğer engelli birey özel eğitime devam ediyorsa ya da sık sık tedaviye götürülüyorsa, gelen yetkililer aileyi evde bulamayacağından bu durumun yetkililere bildirilmesi gerekir. Engelli bireyin evine yapılan ziyarette, yalnız olması, bakım verecek kişinin evde olmaması gibi durumların yaşanmaması gerekir.

Bakım raporunun hazırlanması sürecinde, engelliye ait veya bakmakla yükümlü olunan birey sayısına göre engelliye düşen gelir ile engellinin ve ailesinin fiziksel, zihinsel, duygusal, psiko-sosyal ve demografik özellikleri ve özgeçmişleri, engeli ve engelliyi kabullenme durumu tespit edilerek engellinin hakları, yararlanabileceği özel eğitim, mesleki rehabilitasyon, tıbbi tedavi ve rehabilitasyon, sosyal yardımlar, koruyucu aile, evlat edindirme gibi hizmetler hakkında değerlendirme yapılır, varsa kanaat ve teklif belirtilir. Ayrıca gözlemlenen yaşam standardı ile beyan edilen gelir arasında farklılık görülmesi hâlinde, gelire ilişkin ilave bilgi ve belge istenir ve resmi veya özel kişi, kurum ve kuruluşların bilgilerinden yararlanılır.

Maaş bağlandıktan sonra da yetkililer, uygun gördükleri zaman aralığında kontrol amaçlı ev ziyareti yapacakladır. Bu ziyarette, bakıma yönelik yukarıdaki hususlarda inceleme yapıp, rapor hazırlayacaklardır.

Aylık bağlandıktan sonra bildirimi zorunlu durumlar: Evde bakım aylığına başvuru sırasında istenen şartlarda bir değişiklik olması halinde, sosyal hizmetler yetkililerine bu durumlar hakkında bildirim yapmak zorunludur. Aşağıdaki durumlarda bildirim yapılmalıdır:

1. Hanede yaşayan kişi sayısın eksilmesi ya da artması,
2. Hane üyelerinden çalışmakta olanların aylıklarına zam gelmesi,
3. Oturulan evden başka bir il, mahalle, apartman ya da daireye taşınılması,
4. Engelli bireyin vefatı,
5. Bakım veren kişinin değişmesi, çalışmaya başlaması,
6. Engelli bireyin ya da bakım verenin hastanede yatması,
7. Yazlık/kışlık tatile çıkılması
8. Raporun süresinin bitmesi, engellilik halinin ya da ağır engellilik şartının ortadan kalkması,
9. Engelli bireyin işe girmesi,
10.  Ev, araba, arsa gibi taşınır-taşınmaz mal alım ve satımı,
11.  Fazla mesai ücreti alınması.

Engelli birey ile bakım veren kişinin aynı hanede oturması hakkında: Bakıma ihtiyacı olan engelli ile akrabanın aynı adreste ikamet etmesi esastır. Ancak, bakıma ihtiyacı olan engelliye bakacak başka kişinin bulunamaması durumunda bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin de bakım hizmetinin verilmesinde sorun veya yetersizlik olmayacağına kanaat getirmesi şartıyla, bakım hizmeti her gün rahatlıkla gelinip gidilebilecek yakınlıktaki farklı adresteki akraba tarafından da verilebilir. Bu durumda, bakıma ihtiyacı olan engellinin yirmi dört saat içindeki tüm bakım ihtiyacının giderilmesi ve fiilen en az sekiz saat bakıma ihtiyacı olan engelli ile birlikte olunması ve bakım raporunda sekiz saatten az olmamak üzere kaç saat birlikte olunacağının belirtilmesi gereklidir.

Bakım verecek hiçbir akrabası olmayanlar hakkında: Engelli birey akrabası olmadığı halde, kurumda bakılmak istemeyebilir ve kendi yaşam alanında yaşamak isteyebilir. Kendisine bakım verecek bir akrabası olmayanlar; kendisine bir vasi atar. Vasisinin bakım hizmetini vermeyi talep etmesi ve bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin uygun görmesi şartıyla, vasi bu Yönetmelikteki esaslar dâhilinde akraba kabul edilerek bakıma ihtiyacı olan engelliye bakım hizmeti verebilir ve bu hizmet karşılığında bakım ücreti alabilir. Bu vasilik sadece engelli bireye bakım vermek ve evde bakım aylığını almak içindir. Herhangi bir kısıtlamaya yol açmayacak şekilde alınması gerekir.

Evde bakım aylığı alan annenin çalışması konusunda:  İşe girmeden önce mutlaka sosyal hizmetlerden bilgi alınız. İşe girildiğinde alınacak maaş, geliri artıracağından yeniden gelir hesabı yapılması gerekir. Bunun yanında bakım veren annenin çalışırken bakım aylığının devam edip etmeyeceği ile ilgili son karar sosyal hizmetler değerlendirme heyetindir. İlgili mevzuatta “ en az 8 saat kesintisiz fiili bakım” şartının sağlanması önemli bir ayrıntıdır.

Evde bakım aylığı alanlardan engelli aylığı bağlatacaklar hakkında: Evde bakım aylığı haneye giren gelir olarak değerlendirilir. Ancak “evde bakım aylığı alanlara engelli maaşı bağlanmaz” diye bir kural yoktur. Engelli aylığı başvurusunda evde bakım aylığı dâhil tüm gelirler toplanıp kişi sayısına bölünür. Aylık kişi başı gelir asgari ücretin üçte birinden az ise engelli maaşı bağlanır.

Evde bakım aylığı için gelir ölçümünde dikkate edilen konular:  Haneye giren her türlü gelir dikkate alınır. Banka hesaplarının incelenmesi söz konusu olabilir. Kaldı ki bankada hesabı olanların bunu beyan etmesi gerekir. Temel ihtiyaçlar için yapılan harcamalar dâhil hiçbir gider gelirden düşülmez. Kişilerin ödediği kredi veya aylıklarının hacizli olması dikkate alınmaz. Hanenin tüm gelirleri toplanıp hanedeki kişi sayısına bölünür. Kişi başı aylık gelir asgari ücretin üçte ikisinden az olmalıdır.

Belirli dönemlerde, çalışan aile üyelerinden fazla mesai ücreti alanların durumu: Ailede bazı dönemlerde fazla mesai nedeniyle aylıklarda artış olması durumunda evde bakım aylığının kesilmemesi, fazla mesai ücretinin toplanıp 12 aya bölünmesi ile aylık gelire dâhil edilmesi gerekir. Bu yönde bir karar çıkarsa, sonuca itiraz edilmesi önerilir.

Evde bakım aylığı alırken, engelli bireyin gündüzlü hizmet veren kurumlardan yararlanması halinde evde bakım aylığının kesilip kesilmeyeceği hususu: 2012 yılında yayınlanan Genelgeye göre gündüzlü hizmet veren aile danışma ve rehabilitasyon merkezlerinin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının uygun olmadığı belirtilmiş iken 2013/08 Sayılı “Evde Bakım Hizmetinden Yararlanan Engelli Bireylerin Diğer Hizmetlerden Yararlanması Hakkında Genelge” ile bu konuda düzenleme yapılmıştır. Buna göre Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde gündüzlü hizmet veren aile danışma ve rehabilitasyon merkezlerinin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden de faydalanmalarına ihtiyaç duyulduğu anlaşılmış ve Genelge; “Evde bakım hizmetinden faydalanan engelli bireylerin bu hizmetten faydalanmakta iken Kurumumuz bünyesinde gündüzlü hizmet veren aile danışma ve rehabilitasyon merkezlerinin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden haftada 16 saati geçmemek kaydıyla faydalanmaları ya da 26.10.2010 tarih ve 2010/12 No'lu Geçici ve Misafir Olarak Bakım Hizmeti Genelgesi kapsamında uygun olan resmi bakım ve rehabilitasyon merkezinde bir yıl içinde en fazla otuz gün geçici ve misafir olarak kalması mümkündür. Belirtilen hizmetlerden birinden ve belirtilen sürede faydalanan engelli bireyin evde bakım ücretlerinin kesinti yapılmadan ödenmesine devam edilmesi gerekmektedir." şeklinde yeniden düzenlenmiştir.

Engelli bireylerin resmi bakım ve rehabilitasyon merkezinde bir yıl içinde en fazla kırk beş gün geçici ya da misafir olarak kalması yönünde düzenleme beklenmektedir.

Evde bakım aylığına haciz işlemi ve aylığa istinaden bankadan kredi çekilmesi: Evde bakım aylığını gösterilip hiçbir bankadan kredi alınamaz. Bu aylık, sosyal yardım olduğundan haczedilemez.

Boşanmış ebeveynler ve eşinden ayrı yaşayanların durumu: Boşanmanın gerçekleşinceye dek ayrı hanelerde yaşıyor olsa da, ayrı yaşayan eşin geliri de hane gelirine dâhil edilir.  

Velayeti babada (örnek olarak yazılmıştır) olan bir çocuğa annesi kendi evinde bakıyorsa, şartlar uygun ise evde bakım aylığı bağlanır. Ancak hane dışında yaşayan babanın geliri, hane gelirine  .

ÖTV istisnalı araç alımında aylığın kesilip kesilmeme durumu: Aylık başvurusunda, araç alınmış durumda ise; bu aracın nasıl değerlendirileceği, gelir hesabında dikkate alınıp alınmayacağı sosyal hizmetlerin kararına bağlıdır. Her türlü taşınır- taşınmaz mal alım ve satımı hakkında sosyal hizmetlere bilgi verilmelidir. ÖTV istisnalı araç alım ve satımında da bilgi verilmesi zorunludur. Başvuru aşamasında ÖTV istisnalı araç sahibi olmanın ya da aylık bağlandıktan sonra ÖTV istisnalı araç almanın gelirle ilişkisine dair henüz doğrudan bir mevzuat yoktur. Ancak aracın satışında gelir elde edilmesi, yeni araç almak için bir gelirin varlığı (araç bedeli akrabalar tarafından verilse dahi), sosyal hizmetlerce muhtaçlığın olmadığı yönde değerlendirme yapılmasına neden olabilir. Bazı illerde ÖTV istisnalı araç alımı geliri etkilemez iken bazı illerde aracın cinsine göre aylığın kesilme nedeni olabilir. Aracın satışı halinde elde edilen gelir, hane gelirine dâhil edilerek yeniden gelir testi yapılacaktır. Yapılacak hesaplamada; araç alım bedeli ya da satış bedeli 12’ye bölünür. Bu miktar 12 ay boyunca haneye gelir olarak ilave edilir. Kişi başı aylık gelir aşılırsa aylık kesilebilir. Tüm gelirler toplanarak toplam gelir hanedeki kişi sayısına bölünür. Kişi başı; asgari ücretin üçte ikisinden fazla düşerse bakım aylığı kesilecektir.

Akrabası olmayan ve bakım merkezinde kalmak istemeyenlere bakım verecek kişiler: İlgili Yönetmeliğe göre bakıcı olacak akrabası olmayanların, kendilerine vasi tayin ettikleri kişilerin bakım görevini yerine getirmesi şartı ile bakım aylığı almaları mümkün olacaktır. Bu vasilik işlemi sadece bakım aylığı hususu ile ilgilidir, imza yetkisi dâhil diğer yasal yükümlülüklerin ve hakların devri anlamına gelmez. Konu hakkında İl Müdürlüğünden bilgi alınız.

Bakım verecek akraba aynı hanede değil ise uygulanacak işlem: Bakım hizmeti her gün rahatlıkla gelinip gidilebilecek yakınlıktaki farklı adresteki akraba tarafından da verilebilir. Bu durumda, bakıma muhtaç özürlünün yirmi dört saat içindeki tüm bakım ihtiyacının giderilmesi ve fiilen en az sekiz saat bakıma muhtaç özürlü ile birlikte olunması ve bakım raporunda sekiz saatten az olmamak üzere kaç saat birlikte olunacağının belirtilmesi gereklidir. Son karar sosyal hizmetler değerlendirme heyetine aittir.

Görme engellilerin engel durumuna göre eğitsel, sosyal ve mesleki rehabilitasyonları nedeniyle yatılı kaldıkları durumlar hakkında: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan 20 Şubat 2012 tarihli Genelgede (2012/8) bu durumlarda evde bakım aylıklarının kesilmemesi konusunda açıklama yapılmıştır.

Başvuruların ne kadar sürede sonuçlandığı hakkında: Bu soruya net cevap vermek zordur. Yetkililer, kaç gün içinde eve sosyal incelemeye geleceklerine dair bilgi vereceklerdir. Başvurulardaki yoğunluk, illere göre değişiklik göstermektedir. Normal şartlarda bakım “aylığının onaylandığını takip eden ilk aybaşı” aylık bağlanır.

Başvuru olumsuz sonuçlanırsa karara itiraz hakkı: Eğer başvurunuz kabul edilmezse mutlaka yazılı cevap isteyiniz. Aksi halde olumsuz sonuca itiraz şansınız olmayacaktır. İl müdürlükleri, engellinin veya yasal temsilcisinin talebinin olumsuz değerlendirildiğini, engelliye veya yasal temsilcisine 30 gün içinde yazılı olarak bildirilir. Engelli veya yasal temsilcisi tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde bakım raporuna itiraz edebilir. İtiraz talebi il müdürlüğünce değerlendirilir, gerek görülmesi hâlinde yeniden bakım raporu hazırlanması için farklı personelden oluşan bakım hizmetleri değerlendirme heyeti görevlendirilerek işlem yapılır. Yapılacak itirazlarda ikinci Bakım Hizmetleri Değerlendirme Heyetinin verdiği karar nihai karardır. İtiraz konusu sağlık kurulu raporu kaynaklı ise il müdürlüğü durumu il sağlık müdürlüğüne bildirerek yürürlükteki yönetmeliklere göre işlem yapılmasını ister. İl müdürlüğü yeni sağlık kurulu raporu doğrultusunda gerekli işlemi yapar.

OYAK üyeleri hakkında: TSK muvazzaf personelin OYAK kesintileri gelire dâhil edilmez. Ancak TSK da görevli Devlet Memurlarının OYAK üyeliği isteğe bağlı olduğu için hesaplamada, OYAK aidatları gelire dâhil edilmeye başlanmıştır. Bu konuda sosyal hizmetlerden bilgi alınız.

Adına evde bakım aylığı bağlanan engelli bireyin çalışması halinde: Evde bakım aylığı alınan engelli bireyin çalışıyor olması bakım aylığının bağlanmasına engel değildir. Önemli olan engelli bireyin alacağı aylık ile hane gelirin artması durumunda kişi başına belirlenen tutarın geçilmemesidir. Engelli bireyin işe gidiş gelişlerinde ve mesai saatleri içinde bakıma ihtiyaçlığının var olup olmadığı sosyal hizmetler görevlilerince incelenir. Aylık bağlanmasında son karar; inceleme sonucu verilir.

Hanede ticari faaliyetler uğraşan biri varsa: Ticari faaliyetlerle uğraşan engelli yakınının gelirinin hesaplanmasında müessesenin toplam gelirinden giderlerin düşülmesinden sonraki tutarın dikkate alınması yönünde mütalaa bulunmaktadır.

Kaynaklar:

2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu

Bakıma İhtiyacı Olan Engellilerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik (30.07.2006 tarihli)

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Genelgesi, (2012/8 sayılı)

Evde Bakım Hizmetinden Yararlanan Engelli Bireylerin Diğer Hizmetlerden Yararlanması Hakkında Genelge (2013/08 sayılı)

Engellilerin Evde Bakımına Destek İçin Verilen Sosyal Yardımlar Hakkında Genelge (2014/07 sayılı)

Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik

Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik

Derleyen: AYŞE SARI

Sosyal Hizmet Uzmanı

SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı

SİMESEN Genel Merkez Engellilik Mevzuatı Danışmanı

TEYVAK Yönetim Kurul Üyesi

Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Engelli Danışma ve Koordinasyon Birimi